چُگاسُفلی، برگی زرین از تاریخ چند هزارساله خوزستان
عادل آل‌حسن باستان‌شناس از خوزستان
محوطه باستانی چُگاسُفلی (چگاسفلا) در سال‌های دهه ١٣۵٠ خورشیدی در طی یک بررسی باستان‌شناسانه توسط هانس نیسن و همکارانش از موسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو و دانشگاه آزاد برلین شناسایی و با نشانه اختصاری ۷۱.BZ به عنوان وسیع‌ترین محوطه پیش از تاریخی دشت زهره بهبهان معرفی شد. محوطه مذکور در سال ١٣٨٨ به سرپرستی دکتر کامیار عبدی ثبت ملی و در سال ١٣٩۴ به سرپرستی دکتر عباس مقدم طی یک پروژه بلندمدت کاوش‌های باستان‌شناختی آن آغاز شده است.
تا پیش از کاوش‌های محوطه ۶ هزار و اندی ساله چگاسفلی باستان‌شناسان گمان می‌کردند که خوزستان با محوریت دشت شوشان خاصه «شوش» مرکز اصلی تحولات در پیش از تاریخ جنوب‌غرب ایران بوده است. به گمان ایرانشناسان بنامی چون پروفسور فرانک هول، گرگوری جانسُن، هنری رایت و برخی دیگر از باستان‌شناسان، این تحولات بصورت روندی گریزناپذیر موجب شکل‌گیری حکومت‌های اولیه در هزاره چهارم پیش از میلاد با مرکزیت شوش و تسلط نخبه‌های آن بر مناطق همجوار شد.
با این حال آغاز کاوش‌های باستان‌شناختی در محوطه باستانی چگاسفلی از سال ١٣٩۴ به سرپرستی دکتر عباس مقدم معادلات و نظریاتی که تا پیش از این برای باستان‌شناسان و ایرانشناسان منطقی می‌نمود را دگرگون کرد. بطوریکه زنده‌یاد دکتر ملک شهمیرزادی و کاوشگر چگاسفلی، عقیده دارند که برای پی‌بردن به چگونگی شگل‌گیری دوران ایلام در دشت زهره و تاحدودی مناطق همجوار، ناگزیر به مطالعه و واکاوی محوطه مهم چگاسفلی هستیم.
در پی اقدامات دکتر عباس مقدم و دیگر دغدغه‌مندان میراث فرهنگی کشور برای نجات تپه باستانی چگاسفلی در نامه‌نگاری مورخ ١٣٩٩/١٠/٢٠ به اسحاق جهانگیری درخصوص رفع مشکلات پیش‌آمده و متوقف نمودن پروژه‌های عمرانی در این محوطه ۶ هزار و اندی ساله، وی در نامه‌ای خطاب به آقایان شریعتی استاندار خوزستان، تابش رئیس بنیاد مسکن و محمدحسین طالبیان معاون میراث فرهنگی کل کشور با قید «فوری» توسط خانم آرزو ترشابی رئیس امور هماهنگی و نظارت همکاری‌های منطقه‌ای صادر شد.
در این نامه چنین آمده است «نظر به اهمیت میراث این مجموعه و نیز مبسوق به سابقه بودن موضوع جابه‌جایی سکنه اطراف با هدف نجات‌بخشی محوطه باستانی آن، خواهشمند است دستور فرمایید درخواست انجمن علمی باستان‌شناسی مورد بررسی، رسیدگی و پیگیری قرار گرفته و نتایج حاصله در اسرع وقت به این معاونت گزارش نمایید».
قطعا حفظ و نجات چگاسفلی و تبدیل آن به یک سایت‌موزه علمی-پژوهشی و توریستی که یکی از اهداف گروه باستان‌شناسی پروژه دشت زهره می‌باشد باعث جذب گردشگران داخلی و خارجی به خوزستان خواهد شد.
از اینرو برای به ثمر نشستن این مهم نیازمند است که همه میراث‌دوستان، باستان‌شناسان و مردم میراث‌دوست خوزستان همچنان که از قبل پیگیر این مساله بوده‌اند از این به بعد نیز برای حفظ میراث بی‌بدیل چگاسفلی و تحقق اهداف پیش‌روی آن تلاش نمایند.