پیش درآمد: استان خوزستان با مساحتی بالغ بر ۶۴۷۴۶ کیلومتر مربع علاوه بر برخورداری از ذخایر نفت و گاز در حدود یک سوم از آب‌های سطحی کشور را به خود اختصاص داده است. پنج رودخانه بزرگ و پرآب ایران کارون، دز، کرخه، مارون و زهره در آن جاری است که با عنایت به شرایط اقلیمی و امکان فعالیت‌های کشاورزی در طول سال و راه داشتن به دریای آزاد و همچنین دسترسی آسان و سریع به بازارهای مصرف داخلی و خارجی به موجب برخورداری از کلیه امکانات ارتباطی هوایی، دریایی، ریلی و زمینی در سطح جهانی ممتاز و کم نظیر است. در این استان نزدیک به ۳/۳ میلیون هکتار از اراضی مستعد کشاورزی وجود دارد که در حال حاضر حدوداً بیش از یک میلیون هکتار از آن مورد بهره‌برداری قرارگرفته است. همچنین این استان سهم بسزایی در تولید انرژی برق آبی کشور بر عهده دارد اما آنچه که مسلم است وجود پتانسیل‌های فراوان آب، خاک و انرژی در این استان است که بسترهای خدادادی و اولیه برای پیشرفت و آبادانی است.

سازمان آب و برق خوزستان به عنوان متولی آب‌های سطحی و زیر زمینی عهده‌دار انجام مطالعات در برنامه‌ریزی منابع آبی، احداث سدهای (مخزنی، انحرافی، تنظیمی)، شبکه‌های آبیاری و زهکشی، نیروگاه‌های برق آبی، توسعه منابع آب و خاک و بهره‌برداری و حفاظت از این منابع است.

این سازمان اکنون تنها سازمان آب و برق در کشور است و بقیه سازمانها در کشور به شرکت های آب منطقه ای و برق منطقه ای تفکیک شده اند. این شرکت عظیم هم اکنون بر ۲۰ شرکت خصوصی و دولتی نظارت می کند و دارای هتل و منازل سازمانی ، مجتمع آموزشی، درمانگاه،  نیروگاهها و سدهای زیادی در استان خوزستان است که حجم بالقوه ای از گردش مالی در آن موجود است.

به دلیل اینکه این شرکت هنوز دولتی است، دولت و بالاخص وزارت نیرو برای کوچک کردن آن و حتی حذف آن دست به اقداماتی زده اند که سلسله جنبان آن از انتصاب فرهاد ایزدجو به عنوان مدیرعامل این سازمان و برکناری شمسایی شکل گرفته است. ابتدا به معرفی یک شرکت و مدیرعامل آن می پردازیم.

شرکت مادرتخصصی مدیریت منابع آب ایران

این شرکت زیرمجموعه وزارت نیروست و همانطوری که از نام آن پیداست تمامی سیاستگذاری های منابع آب در ایران توسط این شرکت انجام می شود. مدیر عامل آن محمد حاج رسولیها است که رسانه ها از وی به عنوان مرد شماره ۱ صنعت آب کشور یاد می کنند. بهتر است کمی به ساختار این شرکت و مدیرعامل آن بپردازیم.

این شرکت ۲۵ شرکت آب منطقه ای زیرمجموعه خود دارد که تقریبا دو سوم از حجم روان آبهای کشور را مدیریت می کند. یک سوم باقی مانده آب مربوط به آبی است که در حوضه آبی خوزستان و خلیج فارس مصرف می شود. یعنی سازمان آب و برق خوزستان.

محمد حاج رسولیها مدیرعامل این شرکت اصفهانی است و از دهه هفتاد با پا گرفتن مدیران اصفهانی در بدنه دولتهای هاشمی و خاتمی، وی نیز از جمله افراد موثر در زمینه انتقال آب بین حوضه ای بوده است. با توجه به خشک و بیابانی بودن استان اصفهان تلاش های بیشماری از سوی وی و دیگر افراد موثر دولتی برای این انتقال آب به اصفهان  صورت گرفته که عمدتا از کارون تامین می شود. سازمان آب و برق خوزستان به عنوان شرکتی مجزا با ساختاری که مستقیما زیر نظر وزیر نیرو اداره می شود همواره یکی از مخالفین این انتقال آب بوده است.

برکناری مدیرعامل قبلی سازمان آب و برق خوزستان

پس تاکنون متوجه شدیم سازمان آب و برق خوزستان به عنوان مجری تمام طرح های آب در یک سوم باقی مانده آب کشور سیاستی مخالف یا حداقل غیرهمسو با شرکت مدیریت منابع آب ایران طی می کرد. این اختلافات در زمان محمدرضا شمسایی مدیرعامل سابق این سازمان به اوج خود رسید و شمسایی بسیاری از افراد نزدیک به حاج رسولیها و تفکر وی را از چرخه مدیریتی سازمان کنار گذاشت. بنابراین وی به عنوان یک مهره مزاحم باید از راس این سازمان بزرگ و درآمدزا کنار گذاشته می شد.

ماجراهای برکناری شمسایی و آمدن ایزدجو در خورنا به تفصیل بیان شده و نیازی به بازتکرار آن نیست اما بهتر است بدانیم که از زمان آمدن فرهاد ایزدجو، مدیرعامل جدید شرکت مدیریت منابع آب ایران و در راس آن محمد حاج رسولیها شروع به اعمال نفوذ در این سازمان با هدف کوچک سازی و در نهایت حذف این سازمان پراهمیت کند که به تفصیل بیان می شود.

وضعیت جاری سازمان آب و برق خوزستان

باید اشاره کرد که در وضعیت جاری، سیاست های انتقال آب شرکت مدیریت منابع آب به مدیرعاملی حاج رسولیها و قاسم تقی زاده خامسی،  معاون امور آب و آبفای وزارت نیرو  توسط سازمان آب و برق خوزستان اجرا می شود. این دو نفر در پی کوچک کردن و ایجاد تفرقه در این سازمان و در نهایت تحلیل و تقلیل آن در حد یکی از شرکت های آب منطقه ای کشور هستند. اقداماتی که در این راستا انجام شده یا در حال انجام هستند به شرح زیرند:

• در اولین قدم، چارت سازمان با دستور معاون وزیر و اجرای بی نظیر فرهاد ایزدجو به شدت کوچک شد. به طوری که به عنوان مثال دو معاونت مهم «توسعه و بهره برداری سدها» و «توسعه و بهره برداری نیرگاه ها»در هم ادغام و تبدیل به یک معاونت شد. اکثر نیروهای زبده این دو معاونت به بخش های غیرتخصصی خود رهسپار شدند و شیرازه این دو معاونت از هم پاشید.
• ماجرا به اینجا ختم نشد. برای معاونت جدید یک نیروی غیررسمی(طرحی) از شرکت آب نیرو از طرف ایزدجو منصوب شد. سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا در سازمان عریض و طویل آب و برق خوزستان نیروی شایسته ای برای این معاونت وجود نداشت که از شرکت آب نیرو نیرویی آنهم طرحی به مهمترین معاونت این سازمان گمارده شود؟
• همچنین بنا بر شنیده های خورنا، این مسائل و مسائل دیگری از این دست باعث ایجاد نارضایتی شدید درون سازمانی از بکارگیری نیروهای غیرمقبول در پست های مدیریتی شده است به طوری که برخی معاونین وی که کمتر از ۷ ماه پیش منتصب شدند یا جابجا شدند و یا معاونت دیگری فرستاده شدند. گویی ظاهرا «تخصص» حلقه مفقوده این سازمان عظیم الجثه است. این انتصابات در حالی صورت می پذیرد که به دلیل کرونا، مجلس تعطیل است و نمایندگان دوره دهم عملا به دلیل اینکه در مجلس بعد جایی ندارند، انگیزه و توانی برای ورود به این مسائل ندارند و نمایندگان دوره یازدهم نیز هنوز رسما کار خود را آغاز نکرده اند.
• مدیرعامل این سازمان تصمیمات متعدد و به شدت متناقضی در یک سال اندی از آغاز مدیریت خود گرفته است که به عینه می توان گفت از ابهت آن سازمان چیزی باقی نمانده است. در واقع سازمانی با ابهت سابق را نمیشد به راحتی حذف، کوچک و یا تغییرنام داد. بنابراین بهترین راه، کشیدن شیره جان این سازمان و تبدیل آن به سازمانی در حد آب منطقه ای استانی کم آب و بیابانی است. این تصمیمات مدیرعامل بر اساس پیگیری های خورنا، توسط عده قلیلی از مشاورین وی انجام می شود.
• از جمله انتصابات جدید مدیرعامل می توان به انتصاب معاون حفاظت و بهره برداری از منابع آب، معاونت منابع انسانی و مالی و پشتیبانی، معاونت برنامه ریزی، معاونت سد و نیروگاه و چند مدیریت و مشاوره تنها در یک روز (۲۶ فروردین ۹۹) اشاره کرد که تشتت و ناامنی را در سطح کارکنان این سازمان منتشر کرده است. این مورد، شبیه نوک کوه یخی است که بیرون مانده و نشان از حجم عظیم تشتت های درون سازمانی دارد.
• ضربه آخر بر پیکر نیمه جان این سازمان، بازنشسته کردن برخی از نیروهای شاخص و متخصصین متفکری است که در زمینه جلوگیری از انتقال آب یدی طولانی در این سازمان داشته اند. اینکه افراد شاخصی چون دکتر حسونی زاده، مهندس شبه، مهندس فتح اله دهکردی و… توسط مدیرعامل این سازمان بازنشست شده اند در راستای همان سیاست تضعیف این سازمان است که در نهایت دقت و ظرافت انجام گرفته است.

در پایان به نظر می رسد باید استاندار و نهادهای نظارتی به این مسئله ورود کرده و تا زمانی که بتوان کاری کرد، از تضعیف این سازمان بزرگ جلوگیری کرد و اجازه نداد زمانی برسد که دیگر نتوان آب رفته را به جوی بازگرداند.