خورنا- : آب گرفتگی در سطح شهر اهواز در فصل پاییز و زمستان به یک معضل دائمی تبدیل شده و ظاهرا هیچ گوشی ناله های مردم و رسانه های خوزستان را شنوا نیست.
در این بین مشکلات شهرستان کارون و خاصه شهر کوت عبداله آنقدر وسیع است که پرونده آن روی میز ریاست دستگاه قضائی کشور رفته و بیان آثار و تبعات سرریز فاضلاب در خانه های مردم باید طی یک گزارش مستقل انجام شود.
گویی سریال تکراری مشکلات اهواز خیال پخش قسمت پایان را ندارد و هر روز فصل های جدیدی به آن اضافه می شود؛ هیچ روزی نیست که مردم اهواز سر راحت را بر بالین گذاشته باشند.
بعد از بحران های گرد و خاک، سیلاب و آتش سوزی این بار نوبت به سرازیر شدن فاضلاب به خیابان های اهواز و غرق شدن خانه و کاشانه مردم این شهر در فاضلاب بود که زندگی را به کام مردم اهواز تلخ کند.
متأسفانه فرسودگی شبکه فاضلاب اهواز و نبود شبکه جمع آوری آب های سطحی دست به دست هم داده اند تا با هر بارندگی خیابان های اهواز را به استخر تبدیل کنند، اما این بار اوضاع وخیم تر شده و فاضلاب از خیابان ها به خانه های مردم کوچ کرده است.
هر روز قسمت های جدیدی از سریال تلخ فاضلاب و درماندگی مردم رونمایی می شود و دیگر حتی عذرخواهی و پاسکاری هم برای سرپوش گذاشتن بر مشکلات فاضلاب افاقه نمی کند و مدیران آبفا و شهردار نمی توانند با وعده و بهانه های مختلف از جمله اخذ بودجه برای خود زمان بخرند.
از نشست زمین تا پس زدگی فاضلاب در منازل
مدیریت بحران استانداری خوزستان روز دوشنبه را برای همه مقاطع تحصیلی مدارس به دلیل پیش بینی بارندگی شدید در ۱۴ شهرستان و روز سه شنبه را برای همه ادارات، مقاطع تحصیلی مدارس و دانشگاه ها به دلیل مشکلات ناشی از آبگرفتگی در ۱۳ شهرستان و روز چهارشنبه را نیز در دو شهرستان اهواز و کارون تعطیل اعلام کرد.
روز دوشنبه شاید جمعا ۶ ساعت هم بارندگی نداشتیم ولی همین یک بارندگی کافی بود تا در اهواز شاهد شهرآشوبی از نشست زمین و آتش سوزی تا پس زدگی فاضلاب در خانه های شهر باشیم.
بامداد سه شنبه اما از گوشه به گوشه مناطق اهواز صدای ناله مردمی به گوش می رسید که در نقاط مختلف شهر از باغ شیخ و ادهم گرفته تا کیانشهر تمام زندگی خود را غرق در فاضلاب می دیدند؛ ماجرا اما به پس زدگی فاضلاب ختم نمی شود.
مرگ چهار بیمار بستری شده در قسمت مراقبت های ویژه بیمارستان امام که ابتدا علت وقوع آن را به قطع برق و سپس به وارد مدار نشدن دیزل ژنراتور در زمان مقرر و در نهایت آن را به فیوز معیوب بیمارستان نسبت دادند، تلخ ترین خبر ممکن این روزهای خوزستان بود.
حمل و نقل در شهر فلج شد، ماشین ها امکان تردد نداشتند و خودروهای شخصی بسیاری نیز در آب خاموش و با کمک هلال احمر و آتش نشانی از آب گرفتگی های سطح شهر خارج شدند.
دانش آموزان از نابودی کتاب های خود اشک حسرت ریختند و زنان در خانه هایشان مویه کنان از سوختن وسایل خانگی خود گلایه می کردند.
سه تیرک چراغ برق در منطقه چهارصد دستگاه روی خودروها سقوط کرده و خانه هایی در حصیرآباد دچار ریزش شدند؛ برخی افراد هم از سوی هلال احمر به ارودگاه های اسکان اضطراری منتقل شدند.
شهروندان هرچه از دوشنبه فاصله می گرفتند اما عمق فاجعه بیشتر نمایان می شد، سه شنبه در خیابان نادری نبش ادهم فرونشست بزرگ زمین ظهور کرد و چهارشنبه هم خانه ای حد فاصل باغ شیخ و ادهم دچار حریق سنگین شد که مردم در شعله های آتش با مرگ دست و پنجه نرم کردند و آتش نشانان نیز به جنگ با آتش و آب رفتند.
ساختمانی پنج طبقه در مرکز اداری شهر اهواز یعنی منطقه امانیه نیز دچار فرونشست زمین شده و ساکنان آن از تأخیر ۶ ساعته در اعزام نیروهای عملیاتی شرکت برق به محل زندگی خود گلایه می کنند؛ نیروهای آتش نشانی اما چهار دقیقه بعد از تماس رسیده و با وجود تخلیه ۶ ساعته آب به وسیله کف کش هنوز یک و نیم متر از ارتفاع آبگرفتگی در ساختمان باقی مانده بود.
شهرداری اهواز لایروبی شبکه فاضلاب را درست انجام نداده
عضو هیئت مدیره نظام مهندسی ساختمان خوزستان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار می کند: طراحی سیستم فاضلاب هر شهر بر اساس مطالعات، میزان تولید فاضلاب شامل فاضلاب خانگی و غیرخانگی محاسبه و بعد طراحی می شود.
اکبر حسنی پور ادامه می دهد: به صورت طبیعی هر سیستم و شبکه فاضلابی پس از مدتی سرویس دهی دچار فرسودگی و رسوبات در آن جمع و دچار شکستگی می شود، در نتیجه این شبکه فاضلاب باید مداوم بروزرسانی، تعمیر و نگهداری شود.
وی با بیان اینکه فاضلاب شهری اهواز دو مشکل دارد، تصریح کرد: مشکل اصلی این است که نگهداری آن ضعیف بوده و به همین خاطر نمی تواند به اندازه ظرفیت اسمی هم فاضلاب را تخلیه کند.
عضو هیئت مدیره نظام مهندسی ساختمان خوزستان با بیان اینکه یکی از عوامل نگهداری شبکه فاضلاب لایروبی آن است و باید از این طریق رسوبات را جمع کند، گفت: عدم نگهداری صحیح فاضلاب منجر به شکست و نشت خطوط و در نهایت نشست زمین می شود.
حسنی پور می گوید: با پس زدن فاضلاب حتی برخی گودبرداری ها نیز نشست می کند، چون دیواره ها تحمل بار و فشار وارد شده از سمت آن حجم از آب را ندارد.
وی با اشاره به رشد بی رویه جمعیت اضافه می کند: در هر منطقه شهری یک طرح شهرداری داریم که بر اساس آن ترافیک و امکانات شهری تقسیم بندی می شود، بنابراین افزایش جمعیت به تبع افزایش تولید فاضلاب دارد و نشان می دهد که طراحی و گسترش شهری متناسب با رشد جمعیت شهری نبوده است.
عضو هیئت مدیره نظام مهندسی ساختمان خوزستان عنوان می کند: شاید خاک برداری و فعالیت های مترو به صورت موضعی باعث تخریب فاضلاب شود که می توان آن را اصلاح کرد؛ اما اظهار نظر در مورد اینکه مترو در اهواز باشد یا نه نیاز به مطالعات دقیق ترافیکی شهر دارد.
حسن پور با اشاره به اهداف طراحی شبکه فاضلاب یادآور می شود: فاضلاب دو منظوره طراحی می شود، یکی برای مصرف خانگی و دیگری هم برای دفع آب های سطحی است.
وی با اشاره به اینکه دفع فاضلاب و آب های سطحی در شبکه فاضلاب جدای از هم نیست، بیان می کند: در اهواز و خیابان های آن سیستم دفع آب های سطحی نمی بینیم چون زمان طراحی شبکه فاضلاب برای هر دو بخش مذکور کار انجام شده است.
عضو هیئت مدیره نظام مهندسی ساختمان خوزستان تشریح می کند: آب های سطحی معمولا رسوب ندارند ولی فاضلاب رسوب دارد؛ اگر هفت ماه سال بارندگی نداریم میزان فاضلاب کم است و بخشی از آن به کف سیستم رسوب می کند.
حسنی پور می افزاید: اگر میزان بارندگی کم باشد، رسوب فاضلاب شسته و از بین می رود ولی اگر حجم بارندگی زیاد باشد آن وقت فاضلاب پس می زند و وارد خانه های شهروندان می شود.
وی می گوید: از نظر بهداشتی تفکیک فرآیند دفع آب های سطحی از فاضلاب خیلی خوب می شود چون وقتی آب پس بزند مشخصا آب باران و پاک است و دیگر فاضلاب پس نمی زند؛ اگر آب وارد خانه شود فرق دارد با زمانی که فاضلاب وارد خانه شود زیرا ورود فاضلاب موجب بیماری و مشکلات بسیاری می شود.
عضو هیئت مدیره نظام مهندسی ساختمان خوزستان تصریح می کند: غیر از کانال دفع فاضلاب فعلی هیچ سیستمی نداریم؛ بنابراین با بروز این مشکلات می توان گفت که یا ابعاد این کانال ها ضعیف است و یا آنطور که باید سرویس نمی دهند.
حسنی پور اضافه می کند: شهرداری می گوید کانال های فاضلاب را لایروبی کرده ولی حقیقتا این کار درست و حسابی انجام نشده چون اگر لایروبی شود، این مشکلات پیش نمی آیند.
وی با اشاره به اینکه جداسازی شبکه فاضلاب و دفع آب های سطحی طرح خوبی هست ولی توان مالی کشور در این حد نیست چون بین هفت تا هشت هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد، می گوید: وقتی در منطقه کیانپارس اینقدر به رودخانه کارون نزدیک هستیم و مشکل پس زدگی مشاهده شده پس یا شیب کانال فاضلاب و طراحی آن مناسب نیست و یا اینکه ابعاد آن کم است.
عضو هیئت مدیره نظام مهندسی ساختمان خوزستان در واکنش به اینکه مشکل آب های سطحی به خاطر شیب موجود در شهر اهواز تشدید شده اظهار می کند: شیب زمین نداریم ولی می توانیم کانال های فاضلاب را شیب بدهیم؛ مثلا عمق مسیر اصلی فاضلاب را یک متر و در نزدیکی رودخانه به سه متر برسانیم.
حسنی در پایان با اشاره به کارآمد بودن ایستگاه پمپاژ در جلوگیری از پس زدگی فاضلاب یادآور می شود: برای انتقال میزان آب به محل دلخواه باید آب سرعت داشته باشد که به شیب کف فاضلاب بستگی دارد؛ یعنی اول مسیر انتقال تا آخر آن باید پنج متر اختلاف سطح باشد ولی اگر جوابگوی تخلیه نبود، با سیستم پمپاژ فاضلاب را به سطح بالاتر پمپاژ و منتقل می کند؛ در این روش آشغال گیر هم دارد و خودش هم یک نوع تصفیه است.
سیستم دفع آب های سطحی در سراسر کشور جز اهواز
معاون راهبری و نظارت بهره‌برداری شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور نیز در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار می کند: اگر در شهر اهواز سطح متوسط بارندگی سالانه بین ۱۵۰ تا ۱۷۰ میلیمتر باشد، طی روزهای اخیر یک دوم متوسط بارندگی سالانه این شهر را در یک روز شاهد بودیم.
حمیدرضا کشفی ادامه می دهد: اهواز سیستم جمع آوری آب های سطحی ندارد و شبکه فاضلاب توان دفع این حجم از بارندگی را ندارد؛ هم شهرداری و هم آبفا هر دو در کنار یکدیگر برای رفع این مشکل وظیفه دارند.
وی یادآور می شود: زمانی که بارش باران نداریم به این میزان فعلی شاهد مشکلات پس زدگی فاضلاب نیستیم، بنابراین در شرایط بدون بارندگی می توان به مرور مشکلات حوزه فاضلاب را رفع کرد.
معاون راهبری و نظارت بهره‌برداری شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور با اشاره به وسعت ۲۱ هزار هکتاری و جمعیت یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفری شهر اهواز می گوید: اهواز دو هزار و ۳۰۰ کیلومتر شبکه جمع آوری و خطوط اصلی فاضلاب دارد که ۴۰ درصد آن سنتی (یعنی فرسوده، با قدمت بالا و لوله های بتنی) است.
۲۰۰ میلیارد تومان اعتبار برای نقاط اضطراری شبکه فاضلاب اهواز
کشفی اضافه می کند: از این میزان شبکه جمع آوری و خطوط اصلی فاضلاب بالای هزار کیلومتر باید ترمیم شود چون بخشی از آن کلکتورهای اصلی به دلیل سیل به شدت آسیب دید.
وی عنوان می کند: وقتی سیستم جمع آوری و دفع آب های سطحی نباشد، قطعا شبکه فاضلاب به تنهایی توانایی دفع این میزان از بارندگی را آن هم در یک روز ندارد؛ در اکثر نقاط کشور سیستم دفع آب های سطحی وجود دارد و به عنوان پروژه های بزرگ که توسط شهرداری ها انجام شده است.
معاون راهبری و نظارت بهره‌برداری شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور با اشاره به اینکه شبکه فاضلاب اهواز به صورت مجزا از دفع آب های سطحی طراحی شده می گوید: قطعا تصفیه خانه امکان تصفیه این حجم از آب را ندارد و سیستم فاضلاب فقط کار دفع فاضلاب را انجام می دهد؛ البته در شهر اهواز بخشی از مشکلات به ریزشی شدن کلکتورهای اصلی شبکه فاضلاب هم برمی گردد.
کشفی خبر می دهد: از سال گذشته ۲۰۰ میلیارد تومان پروژه برای نقاط اضطراری شبکه (آن دسته از خطوطی که مشکل ریزش دارند) تعریف شده که در حال انجام هستند.
شاه کلید حل مشکلات در دست شهرداری
وی یادآور می شود: قطر لوله فاضلاب بزرگ و از جنس بتن است؛ وقتی این لوله ها دچار فرسودگی یا آسیب ناشی از سیلاب شوند، ریزش می کنند و به تبع جمع آوری فاضلاب در پایین دست را امکان پذیر نمی کند چون نقطه را کور می کند.

معاون راهبری و نظارت بهره‌برداری شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور با اشاره به اینکه برای حل مشکلات فاضلاب اهواز در این شرکت برنامه ریزی شده ادامه می دهد: ولی با توجه به نیاز حجم بالای اعتبار تاکنون به دلیل محدودیت منابع مالی که در سنوات داشتیم نتوانستیم نقاط اضطراری، شبکه و پمپاژهای اصلی را تعمیر کنیم.
کشفی عنوان می کند: با پیگیری دولت تلاش می کنیم که کار ترمیم شبکه های اصلی را انجام دهیم؛ البته هم اکنون نیز همکاران در شهر اهواز مشغول انجام این کار هستند.
وی با اعلام خبر اعزام نیروهای آبفا از استان های مختلف به اهواز می گوید: امکان جمع آوری حجم آورد آب بارندگی شدید چند روز گذشته با سیستم فعلی وجود نداشت و قطعا شهرداری باید نسبت به اجرای طرح شبکه دفع آب های سطحی اقدام کند.
معاون راهبری و نظارت بهره‌برداری شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور در پایان تأکید می کند: حتی اگر شبکه فاضلاب اهواز مدرن شود ولی طرح شبکه جمع آوری آب های سطحی اجرا نشود، اتفاق چند روز اخیر در اهواز دوباره قابل تکرار است.
آب باران برای رودخانه و فاضلاب برای تصفیه خانه
رئیس دانشگاه مهندسی علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز نیز در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار می کند: مشکل فاضلاب اهواز از سال ها قبل در این شهر بروز پیدا کرده ولی اگر این شهر سیستم جمع آوری و دفع آب های سطحی داشت، دیگر این همه مشکلات آن هم پس زدگی فاضلاب در خانه های مردم را شاهد نبودیم.
مهدی قمشی بیان می کند: شبکه فاضلاب به تنهایی ظرفیت دفع و جمع آوری این حجم از بارندگی را ندارد و قطعا فرونشست های فعلی در سطح شهر اهواز که فاصله زیادی از رودخانه دارند، به کارکرد غلط شبکه فاضلاب برمی گردد.
وی ادامه می دهد: در برخی فرونشست ها که سریع خود را نشان می دهد شاید خطر زیادی نداشته باشد ولی برخی مواقع که دیر نمایان می شوند ممکن است صدماتی را ماننده حادثه منطقه پردیس به دنبال داشته باشد.
توپ تقصیر در حال پاسکاری بین آبفا و شهرداری
رئیس دانشگاه مهندسی علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز عنوان می کند: معمولا بعد از سیلاب مردم منتظر این اتفاقات هستند ولی این روزها مشکل آب گرفتگی در سطح شهر اهواز به دلیل نبود سیستم جمع آوری آب های سطحی است؛ شاید شهرداری و آبفا اهواز هر کدام دیگری را مقصر اعلام می کند ولی دفع فاضلاب وظیفه آبفا و در مقابل جمع آوری و دفع آب های سطحی وظیفه شهرداری است.
قمشی با اشاره به تعلل در اجرای شبکه مجزای دفع آب های سطحی طی سال های گذشته و نیاز به اعتبار سنگین برای آن در حال حاضر اضافه می کند: انجام پروژه ای در این زمینه نیازمند حمایت ملی و خصوصا همکاری دولت با شهرداری است تا مردم دیگر شاهد معضل پس زدگی فاضلاب نباشند.
وی حل مشکل این روزهای اهواز را منوط به اجرای شبکه جمع آوری و دفع آب های سطحی و پایان دادن به دعوای بین آبفا و شهرداری دانسته و می گوید: شهرداری باید شبکه جمع آوری و دفع آب های سطحی را در اهواز اجرا کند چون با ایجاد روان آب سطحی به یکباره حجم بسیاری از آب را وارد سیستم فاضلاب می کند که این سیستم هم آن را به تصفیه خانه منتقل می کند و قطعا تصفیه خانه پاسخگوی تصفیه این حجم از آب و فاضلاب با هم نیست؛ در نهایت اگر شبکه جمع آوری و دفع آب های سطحی اجرا نشود باید آب و فاضلاب همزمان وارد رودخانه شود که این کار هم بازی با بهداشت و سلامت شهروندان است.
لزوم اجرای شبکه جمع آوری و دفع آب های سطحی در اهواز
کارشناس حوزه آب خوزستان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر آب گرفتگی های روزهای اخیر را ناشی از بارندگی در پایین دست سد و در دشت می داند و می گوید: این آب گرفتگی ها اصلا سیل نیست چون سیل تعریف خاص خودش را دارد؛ همه باید تغییر اقلیم را بپذیرند و متناسب با آن برنامه ریزی های لازم را داشته باشند چون در غیر این صورت باز هم شاهد بروز این مشکلات باشیم.
حمیدرضا خدابخشی ادامه می دهد: در حال حاضر میزان دفع آب های سطحی و پذیرش باران در اهواز تنها ۲۰ میلیمتر است ولی میزان بارندگی چند روز قبل در آبادان ۱۱۳ میلیمتر و در اهواز ۷۰ میلیمتر بود .
او با اشاره به اینکه شبکه فاضلاب شهری جوابگوی دفع فاضلاب و این حجم از آب به صورت همزمان نیست، می گوید: این بارش های بیش از حد انتظار ناشی از تغییر اقلیم است و باید برای مواجه شدن با آن زیرساخت های لازم را فراهم کرد.
کارشناس حوزه آب خوزستان با اشاره به فرسوده بودن شبکه فاضلاب شهری اهواز اضافه می کند: شبکه فاضلاب شهری اهواز ۳۰ نقطه فوق بحرانی و نیازمند به ترمیم دارد که با هر بارندگی شکستگی های این شبکه بیشتر می شود.
خدابخشی در پایان یادآور می شود: اهواز شبکه دفع آب‌های سطحی ندارد، بنابراین شهرداری و وزارت کشور باید با تخصیص اعتبار لازم کار را برای احداث این شبکه در شهر اهواز آغاز کنند.
برپایی اردوگاه اسکان اضطراری در اهواز
مدیرعامل جمعیت هلال احمر خوزستان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار می کند: طی بارندگی های شدید روزهای اخیر و آب گرفتگی های پیش آمده یک هزار و ۵۶۰ خانوار را در سطح استان پوشش و حدود یک هزار و ۲۲۸ کیلوگرم نایلون پوششی میان مردم توزیع شد.
علی خدادادی در ادامه خبر می دهد: عملیات امدادرسانی در شهرهای شوشتر، آغاجاری، شادگان، دشت آزادگان، هفتکل و باغملک به اتمام رسیده است.
وی با اشاره به ایجاد ظرفیت اردوگاهی اسکان اضطراری در شهرهای اهواز، آبادان و کارون بیان می کند: سالن های ورزشی به تجهیزات مختلفی از جمله چادر، پتو و موکت تجهیز و اقلام زیستی و غذایی نیز میان افراد توزیع شده است.
مدیرعامل جمعیت هلال احمر خوزستان ادامه می دهد: در برخی مناطق صعب العبور که شرایط برپایی اردوگاهی وجود ندارد، چادر و تجهیزات اسکان میان مردم توزیع می شود.
خدادادی با اعلام این خبر که فقط در شهر اهواز بالغ بر ۱۳۷ خودرو رهاسازی از آبگرفتگی ها رها شده می گوید: ۱۳۰ بسته غذایی ۷۲ ساعته در میان افراد خسارت دیده از آبگرفتگی و پس زدگی فاضلاب توزیع شده است.
وی در پایان با اعلام خبر برپایی ۳ اردوگاه اسکان اضطراری در اهواز یادآور می شود: نزدیک به ۲۰۰ نفر از مردم مناطقی مثل حصیرآباد، فرهنگ شهر، بهارستان، شهرک الهه و باغ شیخ که دچار آبگرفتگی و پس زدگی فاضلاب هستند در این اردوگاه ها اسکان داده شدند.
حرف آخر
در شهری که اکثر مردم آن زخم جنگ بر پاره های پیکر خود دارند، با وجود فولاد، نفت، حفاری، نیشکر و صنایع بزرگ دیگر بروز چنین مشکلی که سال هاست مثل خاری در چشم مردم اهواز مانده باعث تأسف است.
انگار باید کار به جای باریک بکشد تا از خواب غفلت بیدار شویم، حال آن که خواب غفلت هزینه های جبران ناپذیری دارد؛ با وجود این همه صنایع بزرگ آیا حل مشکل فاضلاب آنقدر سخت است؟
باران برای دیگر مردم باعث شادی و خوشحالی می شود ولی در اهواز بی کفایتی ها تا جایی تداوم دارد که مردم به جای شکرانه باران نسبت به نفرین مسئولان اقدام می کنند؛ مدیرانی را که برای بازدید از مناطق می روند “هو می کشند” و با حالتی تمسخرآمیز آنهار را سرافراز در مدیریت می دانند.
قطع به یقین بدون ورود مسئولان ملی نمی توانیم شاهد حل مشکل فاضلاب در اهواز باشیم چون اجرای شبکه دفع و جمع آوری آب های سطحی به اعتباری هنگفت نیاز دارد و اگر مدیری استانی دلسوز این مردم بود ،طی سه دهه اخیر باید این مشکل حل شده و مردم اهواز نیز مانند دیگر نقاط کشور از بارش رحمت الهی خوشحال می شدند./ منبع مهر