دکتر ظریفی: کودتا؛ واکنش خطای آمریکا و انگلیس در برابر حذف منافع شان از ایران بود

خورنا-دکتر اکبر ظریفی تاریخدان و مدرس دانشگاه ، طی نشستی در دفتر حزب ندای ایرانیان شعبه خوزستان ، که به مناسبت سالروز سقوط دولت ملی دکتر محمد مصدق در کودتای ۲۸ مرداد برگزار شد ، این کودتا را واکنش خطای آمریکا و انگلیس در برابر حذف منافع شان از ایران خواند.

دکتر اکبر ظریفی تاریخدان و مدرس دانشگاه ، طی نشستی در دفتر حزب ندای ایرانیان شعبه خوزستان ، که به مناسبت سالروز سقوط دولت ملی دکتر محمد مصدق در کودتای ۲۸ مرداد برگزار شد ، این کودتا را واکنش خطای آمریکا و انگلیس در برابر حذف منافع شان از ایران خواند.

 
به گزارش کمیته اطلاع رسانی حزب ندای ایرانیان، شعبه خوزستان ظریفی در این نشست گفت: تنها دوره ای که شاه در حکومت پهلوی در ایران به سبک و سیاق مشروطه سلطنتی،تنها سلطنت کرد ، دوره نخست وزیری دکتر محمد مصدق بود و در تمام دوران قبل و بعد از آن نهاد سلطنت در ایران حکومت کرده و اغلب شاهان و یا افراد موثر بر آنها عملا بطور مستقیم اداره امور مملکت را در دست داشتند.
 
ظریفی ادامه داد: مصدق دموکراتی به معنای واقعی کلمه بود و روحیه ای ملی گرایانه و استبداد ستیزانه داشت، به همین دلیل به عملکرد انگلیس و آمریکا واکنش نشان داده و با برنامه ریزی برای ملی کردن صنعت نفت پایه های انگلیس ها را در کشور ایران لرزان کرد .ملی شدن صنعت نفت در ایران منجر به تزلزل و فروپاشی پایه های استبداد و استعمار انگلیس در کل منطقه شد.
 
مخالفت های مصدق با انگلیس ها واکنش وی به تمامی اعمال مستبدانه و استعمار گرایانه انگلیس در ایران بود، که از جمله مهمترین آنها به تعویق انداختن فرآیند مشروطه خواهی از طریق روی کار آوردن رضا شاه توسط انگلیس ها بود. مصدق در هنگامه ای که عده ای از سیاست مداران و روشنفکران آن زمان با توجه به شرایط نابه سامان آن دوران ، حضور نظامی چون رضا شاه را در راس قدرت نیاز آن برهه از زمان می دانستند ، می گفت: (( ما به سردار سپه نیاز داریم اما تا سرداری سپه و نه بیشتر)) و پس از آنکه قدرت چانی زنی وی در حاکمیت افزایش یافت با اتخاذ سیاست موازنه منفی به مقابله با اعمال انگلیس در ایران پرداخت.
 
به اعتقاد دکتر ظریفی مصدق یک غول سیاسی است . تبحر در سیاست ورزی، آشنایی با قوانین بین المللی، منش ملی گرایانه، روحیه دموکراتیک، آزادگی، عدم نگرانی نسبت به از دست دادن جایگاه و بسیاری ویژگی های مثبت و ازرشمند دیگر وی را به یکی از بزرگترین سیاستمداران تاریخ ایران تبدیل کرده است. اما یکی از ایرادهایی که بنظر می رسد در شیوه عملکرد مصدق وجود داشت که منجر به طرح ریزی کودتا شد، شیوه ی تنظیم بازی سیاسی وی در مقابل انگلیس و آمریکا بود. بنظر می رسد مصدق می توانست در ابتدا باب گفتگو و مذاکره را با انگلیس ها را ادامه دهد، اما در یک حرکت غیره منتظره در ابتدا او با استعمار پیر قطع رابطه کرد و با این تحلیل که می توان از طریق رایزنی با امریکا که بعد از جنگ قدرت بلامنازع جهان شده بود ، انگلیس را وادار به عقب نشینی کند ، به سمت آمریکایی ها میل پیدا کرد . اما متاسفانه از سوی دیگر با قدرت گرفتن حزب توده در ایران (که مصدق از آنها برای امتیاز گرفتن از آمریکا استفاده می کرد) عملا شرایط به جاییرسید که در زمان آیزنهاور با هماهنگی برادران دالاس و پر رنگ کرئن خطر کمونیزم در منطقه ، سیاست امریکا با استعمار پیر همسو شود.
 
زمانیکه مصدق متوجه ی این وضعیت می شود به گفتگو با انگلیس تمایل نشان می دهد اما در آن زمان عملا کار از کار گذشته و انگلیس ها که منافع کلانشان را در تضاد با تقویت نیروهای ملی چون در ایران می دیدند ، کودتای ۲۸مرداد را طرح ریزی کرده و بعلت نداشتن سفارت در ایران از مدیریت و اجرای آن را از طریق سفارت امریکا در ایران پیش می برند. 
 
وی تصریح کرد: امروز قضاوت در خصوص مسایل گذشته بسیار سخت است اما عده ایی از تاریخدانان اینگونه تفسیر می کنند که شاید اگر مصدق مذاکره و گفتگو را با انگلیسی ها ادامه می داد قبل از آنکه آنها به استراتژی حذف او برسند می توانست به توافقی مرضی الطرفین دست یابد.
 
ظریفی در پایان بر تضاد نگاه ملی گرایانه مصدق با حکومت و منافع آمریکا و انگلیس و همچنین عدم توجه به ظرفیتهای فرهنگ جامعه ی ایران در آن زمان بعنوان نقاط قابل بررسی و موثر بر سیاست ورزی مصدق اشاره کرده و گفت: از فردای ۲۸ مرداد مقاومت مردم و روشنفکرانی که معتقد بر دخالت در انتخاب سرنوشت خویش بوسیله مجلس بودند،به حرکت در آمد ، مقاومتی که خواستگاهش مشروطه بود و از زمان آغاز هیچ گاه در ایران کاملا متوقف نشده است ، هرچند در این مسیر سکته هایی وجود داشت اما انقلاب شکوهمند اسلامی و جنبشهایی چون اصلاحات در امتداد همین خواست مردم بر دخالت و تعیین سرنوشت خویش توسط خودشان قرار دارد.