رقابتیشدن صنعت،زمینه تقاضامحوری پژوهش است
خورنا سرپرست دانشگاه شهیدچمران اهواز با بیان اینکه باید هفته پژوهش و فناوری هفتهای خودنظارتی در زمینه امور تحقیقاتی در دانشگاه و دیگر ارگانها باشد، بر لزوم بررسی و بازبینی میزان تحقق اهداف در این زمینه در طی سالهای گذشته، تاکید کرد.
وی خاطرنشانکرد: براین مبنا امسال با همکاری معاونت پژوهشی دانشگاه برگزاری سمینارهای بین دانشگاه و صنعت بهعنوان یک نوآوری به این مراسم افزوده شده است. مسئولان و محققان در این سمینارها بیشتر بهدنبال مسئلهیابی و بررسی مشکلات و موانع حوزههای صنعت، کشاورزی، و دیگر بخشهای جامعهاند تا بتوانند با ایجاد زمینه کافی برای شناخت مشکلات، معضلات و معایب جامعه، پژوهشها و تحقیقات دانشگاهی را در مسیر حل این مشکلات و پیشبرد صنعت و کشاورزی جامعه قرار دهند.
سرپرست دانشگاه شهیدچمران اهواز افزود: این بخش معبر جدیدی در ارتباط دانشگاه با صنعت باز میکند تا بهجای آنکه دانشگاه تنها به جنبه تحقیقاتی امر توجه کند و پژوهشها در کتابخانهها خاک بخورد، این پژوهشها برای استفاده در صنعت و سازمانهای مختلف کاربردی شده و به صورت عملی سبب نفع و تغییر و تحول در جامعه شود. البته این فکر جدیدی نیست ولی عمل جدید در راستای آن فکر همیشگی است که باید بین دانشگاه و صنعت ارتباط عملی و واقعی برقرارشود.
رعایایی اردکانی با بیاناینکه هفته پژوهش و فناوری نباید صرفا فرصتی برای برگزاری برنامههای معمول تشکر و تقدیر و یا برپایی نمایشگاه باشد، تصریحکرد: این هفته باید نوعی ارزیابی و بررسی نقاط قوت و تقویت صنعت و دانشگاه باشد و رفع نقاط ضعف این بخشها باید دراین هفته مدنظر قرار گیرد و در واقع یک هفته خودنظارتی بر امور تحقیقاتی در دانشگاه و دیگر ارگانهای تحقیقاتی باشد. بنابراین باید در این هفته وضعیت پژوهش را در سالهای گذشته بازبینی کنیم که تاکنون چه میزان از اهداف را محقق کردهایم و یا چهقدر از مسیر انحراف داشتهایم؛ اگرچه لازم است برنامههای تقدیر از پژوهشگران را نیز در جای خود انجام دهیم. اما نباید تنها به آن بسنده کرد بلکه یک کار بسیار وسیعتر و گستردهتر صورت گیرد تا به نقاطی که برای حل مشکلات در زمینه پژوهش واقعا راهگشا باشد برسیم.
وی با اشاره به اینکه تمام مدیران و مسئولان میانی و عالی کشور معضل و مشکل پژوهش را میدانند، یادآورشد: در واقع مشکل را شناختیم و میشناسیم ولی راهحل را هیچجا قرار نمیدهیم. این سمینارها، مراسمها و هفتهها باید بهدنبال آن باشد که راه برونرفت از مشکلات را ارایه دهیم اگر نه بیان مشکلات که سالیان سال است به طور عادی توسط هر فرد مسئول و یا پژوهشگر و مدیر صورت میگیرد.
سرپرست دانشگاه شهیدچمران اهواز مشکل اساسی پژوهش را کمبود منابع مالی در این مسیر عنوان و تصریح کرد: اگر کشورمان را با کشورهای پیشرفته که در رتبه های بسیار بهتر از نظر پژوهش و فناوری دنیا قرار دارند، مقایسه کنیم، به یک اشکال اساسی در حوزه تخصیص اعتبار پژوهشی برمیخوریم. بهطور مثال در بیشتر کشورهای اروپایی میزان اعتبار پژوهش از محل درآمد ناخالص داخلی بین سه تا سه و نیم درصد است.
رعایایی اردکانی با توضیح این وضعیت به طور نمونه در کشور آلمان افزود: درآمد سالانه آلمان حدود ۳۵۰۰ میلیارد دلار است که اگر تنها ۳ درصد آن به حوزه پژوهش اختصاص یابد، سالانه ۱۰۵ میلیارد دلار در این کشور صرف پژوهش میشود. در حالیکه مطابق آمارها میزان درآمد ناخالص داخلی ایران، ۵۰۰ میلیارد دلار است و از سوی دیگر تنها ۴ دهم درصد آن یعنی چیزی معادل ۲٫۵ میلیارد دلار به پژوهش اختصاص می یابد که معادل یک پنجاهم یا کمتر نسبت به کشور آلمان است.
وی با بیان اینکه باید منابع مالی به سمت پژوهش سوق داده شوند، خاطرنشان کرد: باید براساس فرمایش مقام معظم رهبری، میزان منابع اختصاص یافته به پژوهش به چهار درصد برسد که مستلزم یک رشد ده برابری است. همچنین مشکل دوم ما در حوزه پژوهش این است که پژوهش هم مانند آموزش، عرضهمحوری است به عبارت دیگر هر آنچه در اختیار داریم به جامعه عرضه میکنیم درحالیکه آنچه در جامعه مورد نیاز را ارائه نمیدهیم. به عبارت دیگر تقاضا محور نیستیم. در این راستا اگر نگاهی به پایان نامههای کارشناسی ارشد و دکتری در دانشگاهها داشته باشید متوجه میشوید که چند درصد آن در جهت تقاضا محوری ارایه و انجام شده است. این یک مشکل اساسی است و تا زمانی که این مشکل رفع نشود امکان کاربردی کردن پژوهشها ، بسیار مشکل است.
رعایاییاردکانی با اشاره به اینکه زمینه تقاضامحوری در جامعه نیز فراهم نشدهاست، گفت: زمینه این کار زمانی فراهم میشود که صنعت، کشاورزی، تجارت و خدمات ما رقابتی شود و در اینصورت این حوزهها بهدنبال ابتکار، خلاقیت و نوآوری خواهند بود و برای در اختیار گرفتن بازار به پژوهش نیاز خواهندداشت اما در کشور ما صنعت با کدام کشور یا کدام تولید رقابت می کند؟
سرپرست دانشگاه شهیدچمران اهواز ادامه داد: در واقع صنعت در کشور ما با هیچکس رقابت نمیکند و انحصاری است. بههمین دلیل چه نیازی به خلاقیت، و ابتکار یا پژوهش دارد؛ بنابراین تا این بخشها رقابتی نشوند صنعت همین است که هست و تنها اگر رقابتی شد، ناگزیر از دانشگاه تقاضای پژوهش و فناوری میکند یا در سیستم خود مراکز تحقیقاتی را فعال میکند و به دنبال پژوهش کاربردی میرود.
وی عدم ارتباط با مجامع بینالمللی مختلف را مشکل سوم حوزه پژوهش کشور خواند و افزود: ما اصلا نمیدانیم چه پژوهشها و کارهای بنیادی در دنیا در حال انجام است. اگرچه با استفاده از اینترنت میتوان به مقالات و نتایج تحقیقات از سایتها دسترسی پیدا کرد اما تا زمانی که مستقیما با آنها درگیر نشوید و ارتباط برقرار نکنید، نمیدانید چه اتفاقی در آن کشور انجام میشود و ما نسبت به آنها در چه وضعیتی قرارداریم.
رعایایی اردکانی با بیان اینکه روابط بینالمللی چه در زمینه آموزش وپژوهش بسیار ضعیف است، ما در سیکل بستهای در حال حرکت هستیم ، اظهار داشت: توسعه این روابط مستلزم همکاری وزارتخانههایی چون اطلاعات، امور خارجه ، صنعت و همچنین وزارت علوم است که این ارتباط قوی و تعاملات افزون شده و بتوانیم از تجربیات و روند کار سایر کشورها مطلع شویم و ازتجربیات آنها به خوبی استفاده کنیم.
سرپرست دانشگاه شهیدچمران اهواز عدم نظارت بر ارزیابی نتایج پژوهشی را مشکل دیگر حوزه پژوهش خواند و خاطرنشانکرد: این مشکل در تمام کشور در تمامی زمینهها وجود دارد و مختص پژوهش نیست. این بخش از کار پژوهش در هیچ سازمانی جدی گرفته نمیشود و به عبارت دیگر پس از تخصیص بودجه، انجام کار و ارایه نتایج، دیگر هیچ کسی نتیجه را ارزیابی نمیکند و این امر سبب میشود بسیاری از تحقیقات در سازمانهای مختلف به صورت موازی یا غیر کاربردی باشد و تنها تخصیص بودجه و اتلاف منابع صورت گیرد، در حالیکه کاری ظاهری انجام شدهاست.
وی در ادامه با اشاره به راه حل این مشکلات افزود: راه حل باید دراین هفتهها، سمینارها و جلسات مختلف ارایه شود و مسئولین امر هم بر انجام آن گردن نهند نه آنکه فقط راهحل ارایه و بهصورت سمینار و منابع تئوری در کتابخانهها نگهداری شود.
رعایایی اردکانی با بیان اینکه اکنون در دنیا از این مرحله فراتر رفتهاند زیرا آنها مباحث تخصیص منابع، ایجاد تغییرات بنیادی، رقابتیکردن فضای کسب و کار در مسئله نظارت و ارزیابی را حل کردهاند، تصریحکرد: اکنون یک مرحله از دنیا عقب هستیم درحالیکه آنها مرحله بعدی یعنی تولید محصول انسانی و بهعبارتی تولید انسانهای خلاق و مبتکر و نوآور را که در حال حاضر به عنوان سرمایه ملی هر کشور مطرح است، آغاز کردهاند.
وی با اشاره به رشد کمی بسیار آموزش عالی در کشور، افزود: در زمینه تولید دکتری، کارشناسارشد و کارشناس بسیار جلو هستیم. در حال حاضر سالانه ۱۲ هزار دانشجو دکتری در وزارت علوم و ۱۳ هزار دانشجو دکتری نیز در دانشگاهآزاد پذیرش میشود که با این احتساب طی ده سال آینده ۲۵۰ هزار فارغ التحصیل دکتری در کشور خواهیم داشت. اینها میخواهند چه کاری انجام دهند؛ مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد هم همینطور است.
سرپرست دانشگاه شهید چمران اهواز در ادامه یادآورشد: بنابراین در این زمینه هیچ مشکلی نداریم بلکه مشکل این است که فارغ التحصیلان دانشگاه باید محقق، پژوهشگر، خلاق، مبتکر و کارآفرین باشند. که اینیک کار اساسی است و هنوز تنها گام اول آن با ایجاد پارکهای علم و فناوری و مراکز رشد برداشته ایم. که البته آن هم به صورت لاکپشتی انجام میشود.
رعایایی اردکانی تصریح کرد: اگر بتوانیم تمام هم و غم خود را در آینده متوجه این مسئله کنیم که دیگر توسعه کمی در آموزش عالی کافی است و باید توسعه کیفی و کاربردی ملاک عمل قرار گیرد شاید در دراز مدت بتوانیم به جایی برسیم که دیگر این بحث ها تکرار نشود.