اروند؛ منطقه‌ای آزاد از فرش دیروز تا عرش امروز

خورنا: منطقه آزا اروند از دیروز تا به امروز سیر پرفراز و نشیبی را طی کرده تا اینکه در نهایت مصوبه طرح گسترش منطقه از سوی دولت شانزدهم بهمن ماه سال جاری از سوی اسحاق جهانگیری؛ معاون اول رئیس جمهور برای اجرا ابلاغ شده است.

به گزارش خبرگزاری فارس از خوزستان، منطقه آزاد تجاری صنعتی اروند (آبادان ـ خرمشهر) طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی در تاریخ چهارم مردادماه سال ۸۳ تاسیس شد. این منطقه، محدوده‌ای نزدیک شهرهای آبادان و خرمشهر که اول به‌دلیل تاسیس پالایشگاه آبادان در سال ۱۹۱۲ میلادی یکی از شهرهای بزرگ صنعتی کشور محسوب و دوم به‌دلیل وجود اولین بندر تجاری کشور از دیر باز دارای موقعیتی ممتاز نسبت به سایر نقاط و شهرهای بندری کشور بوده است و همچنین جزیره زیبای توریستی مینو را در برمی‌گیرد.

منطقه آزاد اروند در شمال غربی خلیج فارس به وسعت اولیه بیش از ۱۷۲ کیلومتر مربع در محل تلاقی اروندرود و کارون و دارای مرز مشترک با کشورهای عراق و کویت به تصویب رسید.

این منطقه از دیرباز به دلیل وجود آب شیرین رودهای کارون و اروند، امکانات حمل و نقل جاده‌ای، ریلی و دریایی از مناطق مرزی و نفت خیز کشور بوده و منجر به ایجاد اولین پالایشگاه نفتی خاورمیانه و بزرگترین بندر تجاری کشور شده است.

مهمترین مزیت‌های منطقه دستیابی سریع، آسان و ارزان به بازارهای منطقه‌ای و جهانی از طریق جاده، ریل، دریا و هوا، انرژی ارزان، امکان ترانزیت کالا به کشورهای منطقه، امکانات و تاسیسات زیربنایی صنعتی و شهری، فرودگاه بین‌المللی آبادان، بندرگاه، بندر خرمشهر با ده اسکله فعال و قابل افزایش، شکل گیری بازارچه مرزی شلمچه جهت ورود و خروج کالا و مسافر، وجود پالایشگاه آبادان، وجود زیرساخت شبکه راهی و ارتباطی ریلی در منطقه و برخورداری از پتانسیل گسترش شبکه راه آهن، نزدیکی بندرامام و بندرماهشهر به منطقه آبادان و خرمشهر و ایجاد فرصتهای استفاده از تسهیلات بنادر فوق است.

*منطقه آزاد اروند از زمان تاسیس تاکنون

بیش از ۹ سال از تاسیس منطقه آزاد اروند می‌گذرد، طی این سال‌ها تلاش‌های فراوانی در حوزه‌های مختلف صنعتی، بازرگانی، گردشگری و سایر حوزه‌های مرتبط با فعالیت منطقه در دوره‌های مختلف صورت پذیرفته است، وجود محدودیت‌هایی در خصوص ارائه خدمات به مناطق همجوار محدوده مصوب منطقه آزاد اروند با وجود تصویب بودجه‌ای تحت عنوان کمک به مناطق همجوار به دلیل کم بودن آن و نیازهای مختلف اقتصادی موجبات عدم موفقیت منطقه را فراهم آورده بود.

وجود نهادهای حاکمیتی و تصمیم گیرنده مختلف نیز یکی دیگر از مواردی است که موجب تداخل در انجام امور اجرایی و تصمیم‌گیری در منطقه شده که از ایجاد یک مدیریت واحد جلوگیری کرده است.

یکی از نیازهای دیرینه مردم شهرهای خرمشهر و آبادان استفاده از تسهیلات و امکانات منطقه آزاد اروند بوده و هست که وجود بخشی از شهرهای خرمشهر و آبادان در محدوده مصوب منطقه آزاد اروند امکان تحقق چنین مواردی را سخت کرده بود.

همچنین با توجه به اینکه در راستای اجرای قوانین گمرکی طبق قانون لازم است محدوده مصوب منطقه آزاد اروند حصارکشی گردد و از سرزمین مادری به سبب استفاده از تسهیلات منطقه آزاد جدا می‌شد در این خصوص اقداماتی صورت پذیرفت که به دلیل تبعات اجتماعی که در پی داشت و موجب جلوگیری از استفاده مردم کل آبادان و خرمشهر از منطقه آزاد می‌شد در حد طرح باقی ماند.

طی سال‌های اخیر، پیگیری‌های فراوانی از طریق هشت مدیر عامل و هیئت مدیره قبلی منطقه آزاد اروند در خصوص توسعه منطقه آزاد اروند به کل شهرهای آبادان و خرمشهر صورت پذیرفت که به دلایل مختلف مورد توجه و تصویب دولت‌های پیشین قرار نگرفت.

*دولت تدبیر و امید، مدیرعامل و هیئت مدیره جدید

با روی کار آمدن هیئت مدیره جدید منطقه آزاد تجاری صنعتی اروند همزمان با آغاز دولت تدبیر و امید، دور جدیدی از تلاش‌ها و رایزنی‌ها در خصوص گسترش محدوده منطقه آزاد با حضور اسماعیل زمانی به عنوان رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل، علی شمخانی، محمد فروزنده، محمدمخبر دزفولی به عنوان اعضای هیئت مدیره و عبدالله کعبی عضو موظف هیئت مدیره آغاز شد.

در همین راستا طرح‌های مختلفی برای توسعه این منطقه کارشناسی شد، که با پیگیری‌های فراوان مشاور عالی رئیس جمهور و دبیر شورای هماهنگی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور و همچنین مدیر عامل و اعضای هیئت مدیره منطقه آزاد اروند با نگاه ویژه رئیس جمهور محترم طرح افزایش محدوده منطقه آزاد اروند به کل شهرهای آبادان و خرمشهر به تصویب رسید.

*تصویب گسترش محدوده منطقه آزاد اروند در نخستین سفر استانی هیئت دولت

رئیس جمهور در نخستین سفر استانی هیئت دولت به استان خوزستان از گسترش محدوده منطقه آزاد اروند به شهرهای آبادان و خرمشهر سخن گفت.

دبیر شورای هماهنگی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور در خصوص این طرح گفت: این الحاق باعث انسجام بیشتر فعالیت‌های این منطقه آزاد خواهد شد همچنین شهروندان آبادان و خرمشهر می‌توانند از مزیت‌ها و تسهیلات قانونی منطقه آزاد اروند برخوردار شوند.

گفتنی است، این موضوع از زمان انتصاب مهندس ترکان به عنوان دبیر شورای هماهنگی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی به شکل ویژه در دستور کار قرار گرفت.

*پیگیری‌های ویژه مشاور ارشد رئیس جمهور برای اروند

اکبر ترکان در این باره معتقد است: منطقه آزاد اروند یکی از مناطقی که است که در کنار فعالیت‌های صنعتی و تجاری باید با محوریت بازسازی شهرهای آبادان و خرمشهر فعالیت کند. بنابراین برای تمرکز بیشتر و همچنین وسعت دایره تصمیمات مهم برای این دو شهر، راهکار الحاق کل شهرهای آبادان و خرمشهر به منطقه آزاد اروند مطرح شد.

این موضوع در کارگروه‌های تخصصی مناطق آزاد مورد بحث و تبادل نظر میان صاحبنظران قرار گرفته است و این موضوع به اطلاع رئیس جمهور رسیده است که در سفر ایشان به استان خوزستان این موضوع به اطلاع مردم استان رسید.

دکتر روحانی در نخستین سفر استانی هیات دولت گفت: در جلسه شورای امنیت مشکلات خوزستان مورد بحث و بررسی قرار گرفت و پیشنهاد منطقه آزاد نیز برای این استان مطرح شد و اعلام می‌کنم که از نظر ما خرمشهر و آبادان منطقه آزاد هستند.

رئیس جمهوری در جمع مردم خرمشهر گفت: دولت در برابر خرمشهر احساس دین می‌کند و خرمشهر باید نگین تجارت منطقه شود به همین دلیل و برای این کار دولت شهرهای آبادان و خرمشهر را منطقه آزاد اعلام می‌کند.

وی گفت: امروز خوزستان و خرمشهر امنی داریم و از نیروهای مسلح تشکر و سپاسگزاری می‌کنیم اما باید شیوه حفاظت و حراست از این استان و شهر تغییراتی به خود ببیند تا فعالیت مردم آزادانه‌تر شود و سواحل به سواحلی زیبا و مورد انتظار مردم تبدیل شود.

رئیس جمهور گفت، امیدواریم این کار موجب رونق هرچه بیشتر این دو شهر و کل استان خوزستان شود.

مشاور ارشد رئیس جمهوری و دبیر شورای هماهنگی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور گفت: با افزایش محدوده منطقه آزاد اروند به آبادان و خرمشهر، کارکنان این مناطق از عوارض گمرکی و مالیات معاف می‌شوند.

اکبر ترکان گفت: با این افزایش تمام مناطق آبادان و خرمشهر در محدوده منطقه آزاد اروند قرار می‌گیرد و مرزهای جدیدی برای آن طراحی شده است.

مشاور ارشد رئیس جمهور گفت: امید می‌رود با این توسعه گمرکات را به مرزهای ورودی منطقه آزاد اروند بیاوریم، همچنین در محدوده منطقه آزاد مبادلات تجاری مشمول عوارض گمرکی نیست.

ترکان درباره مزیت‌های توسعه منطقه آزاد اروند با دربرگیری تمام مناطق آبادان و خرمشهر توضیح داد: با این کار، منطقه مشمول مقررات پول و اعتبار جداگانه‌ای خواهد شد و مشمول قانون کار نبوده و متفاوت خواهد شد.

وی افزود: شرایط حاکم بر منطقه آزاد اروند همان شرایط قبلی خواهد بود و تنها در محدوده ۳۴ هزار هکتار که شامل شهرهای آبادان و خرمشهر است اعمال می‌شوند. ورود و خروج کالا از مرزهای منطقه آزاد اروند به سرزمین اصلی تحت کنترل گمرک خواهد بود و مبادلات در داخل منطقه و واردات از بندر به منطقه مشمول گمرک نیست.

دبیر شورای هماهنگی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی از شروع عملیات فنس‌کشی، طراحی و تعیین گیت‌‌های گمرکی جدید و نقشه‌کشی تعیین خرمشهر و آبادان به عنوان منطقه آزاد خبر داد.

*تلاش‌های هیئت مدیره و مدیر عامل جدید منطقه آزاد اروند

مدیرعامل سازمان منطقه آزاد اروند گفت: با توجه به افزایش محدوده این منطقه، شهرهای آبادان و خرمشهر حصارکشی می‌شود.

وی افزود: نخستین گامی که قصد اجرایی شدنش را داشتیم توسعه جغرافیای منطقه آزاد اروند به تمامی شهرستان‌های آبادان و خرمشهر بود که البته با کارهای کارشناسی که صورت گرفت این محدوده به جای شهرستان به شهرهای آبادان و خرمشهر تعمیم داده شد.

اسماعیل زمانی اظهار کرد: در جلساتی متعددی که با وزرا، اعضای شورای عالی مناطق آزاد و رئیس جمهوری داشتیم بارها بر محدوده جدید منطقه آزاد اروند از دهانه فاو تا شلمچه و شهرک‌های صنعتی آبادان و خرمشهر تاکید داشتیم که البته مورد توافق قرار نگرفت.

وی با بیان اینکه منطقه آزاد اروند به منظور توسعه شهرهای آبادان و خرمشهر ایجاد شده است، تصریح کرد: کشور به مردم این دو شهر بدهکار است و باید به نوعی این بدهی پرداخت می شد. کار بازسازی این دو شهر به شکل معقولی انجام نشد و نتوانسته بود چهره زنگار گرفته شهر را از جنگ زدگی و ویرانی پاک کند به همین دلیل با ایجاد منطقه آزاد در این شهرها موافقت شد تا تسریعی در این امور صورت پذیرد.

مدیرعامل سازمان منطقه آزاد اروند، انجام بازسازی کامل شهرهای آبادان و خرمشهر را در گرو تغییر وضعیت اقتصادی منطقه دانست و یادآور شد: اقتصاد این دو شهر به دلیل بروز جنگ دچار عقب ماندگی شد و اکنون شاهدیم که بالاترین نرخ بیکاری متعلق به این دو شهر است و این در حالی‌ست که زمانی این دو شهر محل مهاجرت کسانی بود که برای کار به این مناطق سفر می‌کردند.

زمانی ادامه داد: عمده کسانی که پس از خاتمه جنگ به این شهرها برگشتند یا توان اقتصادی مناسبی نداشتند و یا آنکه تحت پوشش سازمان‌های حمایتی بودند، به رغم صرف هزینه‌های فراوان در زمان بازسازی اما شهرهای آبادان و خرمشهر هیچگاه به شکل پیشین خود بازنگشتند و برای جبران همین مسئله بود که در اواخر دولت آقای خاتمی قرار شد تا برای جبران این نقیصه منطقه آزاد اروند تاسیس شود.

وی گفت: ایجاد منطقه آزاد اروند با هدف توسعه اقتصادی، تجاری و بازرگانی و ایجاد اشتغال با تعیین محدوده (قبلی) انجام شد اما این محدوده تعریف شده نه قابل محصور شدن بود و نه آنکه مردم می‌توانستند از مزایای آن بهره‌مند شوند و این وضعیت هشت سال ادامه داشت و به رغم طرح در مدیریت‌ها و دولت‌های گذشته اما به نتیجه‌ای نرسیده بود.

زمانی افزود: انجام کار و رسیدن به اهداف سازمانی جز با اصلاح جغرافیای منطقه آزاد اروند صورت نمی‌گرفت و نفعی نیز برای کسی نداشت به همین دلیل تلاش کردیم تا کار اصلاح جغرافیای منطقه آزاد تجاری، گردشگری و صنعتی اروند شکل بگیرد که خوشبختانه انجام شد و جغرافیای جدید منطقه در زمان حاضر به ۳۴ هزار و ۷۰۰ هکتار بالغ شد.

وی گفت: برای این منظور ضمن انجام نقشه‌برداری از محدوده فعلی و تلاش برای ایجاد بسترهای لازم برای کار ۶ گیت خروجی در شهرهای آبادان و خرمشهر برای آن تعریف شد.

مدیرعامل سازمان منطقه آزاد اروند از جاده‌های آبادان – اهواز، آبادان – ماهشهر، آبادان – اروندکنار، آبادان – قفاس، خرمشهر – اهواز و امام صادق به سمت اهواز به عنوان شش گیت خروجی پیش بینی شده نام برد و تصریح کرد: به غیر از گیت‌های یاد شده مابقی محدوده (شهرهای آبادان و خرمشهر) حصار کشی می‌شوند.

وی یادآور شد: شهرهای آبادان و خرمشهر مزایای فراوانی دارند که می‌تواند فرصت‌های مناسبی را در اختیار سرمایه‌گذاران، تولید کنندگان، صنعتگران و مردم برای کار، سرمایه‌گذاری، افزایش تولید و ایجاد اشتغال قرار دهد.

زمانی گفت: با توجه به گسترش محدوده منطقه آزاد اروند به کل شهرهای آبادان و خرمشهر طرح جامع شهری آبادان و خرمشهر (منطقه آزاد اروند) در موقعیت جدید تدوین می‌شود که برای این منظور از یک مشاور توانمند بین‌المللی با همراهی و همکاری مشاوران داخلی بهره خواهیم برد.

زمانی، توسعه و تکمیل زیرساخت‌ها را یکی از وظایف اصلی منطقه آزاد اروند دانست و گفت: در صورت تدوین طرح جامع شهری تا سال‌ها مسئولان شهری مرتبط با امر معماری و شهرسازی می‌توانند از آن استفاده کنند ضمن آنکه با نظارت مستمر موضوع به روز رسانی اطلاعات طرح یاد شده نیز به انجام می‌رسد.

*ابلاغ طرح گسترش مساحت منطقه آزاد اروند از سوی دولت

گفتنی است با موافقت دولت، مساحت محدوده منطقه آزاد تجاری- صنعتی اروند از ۱۷ هزار و ۲۰۰ هکتار به ۳۴ هزار و ۷۰۰ هکتار افزایش یافت.

وزیران عضو شورای هماهنگی مناطق آزاد تجاری-صنعتی و ویژه اقتصادی به پیشنهاد دبیرخانه شورای هماهنگی مناطق آزاد تجاری- صنعتی و ویژه اقتصادی و به استناد ماده واحده قانون ایجاد مناطق آزاد تجاری – صنعتی آبادان و خرمشهر، جلفا و بندر انزلی – مصوب ۱۳۸۲- تصویب کرد؛ مساحت محدوده منطقه آزاد تجاری- صنعتی اروند از ۱۷ هزار و ۲۰۰ هکتار به ۳۴ هزار و ۷۰۰ هکتار اصلاح می‌شود.

این مصوبه مورخ شانزدهم بهمن ماه سال جاری از سوی اسحاق جهانگیری؛ معاون اول رئیس جمهور برای اجرا ابلاغ شده است.

امید است تلاش‌ها و زحمات فراوان خادمان مردم در این امور منجر به رونق روز افزون منطقه آزاد اروند و مردم صبور و بزرگ این خاک مقدس شود.