نجلا درخشانی؛ پایشگر دانشور و پرتلاش میراث فرهنگی آبادان- خرمشهر
دکتر عباس امام
(نویسنده،مترجم،و خوزستان پژوه)
متناسب با علاقه ام به مسایل فرهنگی خوزستان، و از جمله مسایل مرتبط با میراث فرهنگی استان، طی سال های گذشته یادداشت های بسیاری درباره آن مسایل و کنشگران استانی فعال در سرتاسر نقاط استان نوشته ام که طبعا اشاره به آن ها در اینجا امکان پذیر نیست. اما،به عنوان مثال،فقط به ۴ مورد زیر اشاره می کنم:
- پرکارترین خوزستان‌شناس یک دهه اخیر، مجتبی گهستونی. ماهنامه جنوبگان، سال دوم، شماره ۱۵، آبانماه ۱۳۹۳، ص۸ .
- در حمایت از حافظان همیشه هشیار میراث فرهنگی خوزستان. سایت خبرگزاری ایسنا خوزستان، (۲۴/۴/۱۳۹۴).
- ده نهاد فرهنگی خصوصی، پرتلاش، و موفق خوزستانی،سایت خبرگزاری خورنا ، یکشنبه ۱۳/۴/۱۴۰۰.
در مواردی نیز با همکاری دیگر علاقه مندان و دلسوزان پیگیری مسایل میراث فرهنگی استان، اقدام به انتشار بیانیه برای جلب توجه به میراث فرهنگی جای جای خوزستان کرده ام، مانند بیانیه “چهل پژوهشگر فعال میراث فرهنگی و جامعه دانشگاهی خوزستان خواستار توجه عاجل به میراث فرهنگی خوزستان شدند”. سایت خبرگزاری‌های ایسنا، ایلنا، مرداد، چمدان، هانا و غیره، ۲۶/۱۲/۱۳۹۶.
اکنون، در همان راستا قصد دارم درباره تلاش های ارزشمند یکی از پرکارترین کنشگران و پایشگران دانشور خوزستان در منطقه عمومی خرمشهر،آبادان، و اروند اشاراتی داشته باشم. اما ،گمان می کنم قبل از ذکر نام فرد مورد نظر باید نکاتی درباره اهمییت منطقه جغرافیایی نامبرده بازگو شود. منطقه عمومی خرمشهر،آبادان، و اروند از جنبه هایی چندگانه برای خوزستان و ایران دارای اهمییت فوق العاده ای است:
- اهمییت جغرافیایی- سیاسی( ژیوپولتیک) منطقه به لحاظ استانی و ملی
- اهمییت تاریخی منطقه به لحاظ نمادین از جنبه ورود جلوه های تجدد حرکت آفرین و توسعه زا برای استان و کشور، مانند شکل گیری نخستین پالایشگاه عظیم منطقه، شکل گیری معماری شهری مدرن متفاوت با دیگر مناطق استان و کشور در زمان تاسیس، وجود نهادهای فرهنگی مدرن مانند چندین و چند سینما،چندین باشگاه،بیمارستان مجهز، شکل دادن به شخصیت های فرهنگی متجددی در زمینه ادبیات،هنر،سینما،موسیقی، وغیره
- اهمییت بافت متنوع قومی و تنوع فرهنگی پویای باشندگان منطقه و همزیستی مسالمت آمیز این مردم
- اهمییت پیشینه سال های افتخار آفرینی دفاع مقدس که طی آن سال ها هزاران خوزستانی و ایرانی برای حفظ قدم به قدم این منطقه جان عزیز خود را نثار کرده اند
در هرحال،حفظ و حراست از “آثار” و “ارزش های” نهفته در این منطقه عمومی نیازمند حضور نیروهای علاقه مند،دلسوز،دانا،کارآشنا،پرتوان، و برخوردار از خلاقیت همه جانبه است. خوشبختانه،در سه دهه اخیر هم افراد و هم نهادهای ذیربط استانی و محلی در این زمینه تلاش های ارزنده ای از خود نشان داده و اثر گذار بوده اند. با این وجود، به دلایل گوناگون، و بویژه نتایج ویرانگر تجاوز نیروهای صدام، زیر ساخت های فرهنگی و نیز ارزش ها و افراد و جریان های فرهنگی- میراثی این منطقه دچار آسیب های بسیاری شده که جز با پیگیری افراد و جریانات عاشق این زمینه ها امید به حفظ شایسته و بایسته آن آثار و ارزش ها نیست.
بر اساس اطلاعات جسته گریخته ای که اینجانب طی سال های اخیر از طریق رسانه ها، سایت ها، شبکه های اجتماعی و نیز افراد صاحب نظر دست اندرکار مسایل میراث فرهنگی منطقه عمومی خرمشهر،آبادان، و اروند به دست اورده ام، به طور قطع و یقین پرکارترین کنشگر پایشگر و دانشور این حوزه سرکارخانم نجلا درخشانی بوده اند. خانم درخشانی، هم کاردانی،هم کارشناسی ، و هم کارشناسی ارشد مرتبط با این حوزه را تحصیل کرده اند: کاردانی معماری سنتی از دانشگاه آزاد دزفول، کارشناسی مرمت و احیاء بناهای تاریخی از مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری (تهران) ، کارشناسی ارشد مرمت و احیاء بناها و بافت‌های تاریخی ( دانشگاه هنر تهران) . خوب می دانم که درخشانی یک کارمند و کارشناس چسبیده به میز اتاق کار خود نیست. شنیده ام رسما در جایی از میراث فرهنگی استان خوزستان شاغل نیست. بی تردید این ضایعه ای است برای میراث فرهنگ خوزستان که به چنین نیروهایی نیاز مبرم دارد. ایشان به شهادت گزارش هایی که در رسانه ها منتشر کرده، کتاب ها و مقالاتی که نوشته و منتشر ساخته اند، سخنرانی هایی که ایراد کرده اند، کارگاه هایی که برگزار نموده اند، پروژه هایی که برای ثبت میراث فرهنگی منطقه تهیه و تنظیم کرده اند، و جوایزی که به همین دلایل دریافت نموده اند، نیرویی است پویا که باید امیدوار باشیم تا چون الگویی سرمشق دیگر فعالان کوششگر این زمینه ها در منطقه آبادان، خرمشهر، و اروند رود قرار گیرد. همچنین، مدیران نهادهای ذیربط نیز وظیفه اداری – فرهنگی دارند تا این نیروهای منحصر بفرد را تشویق و ترغیب کرده و از دلسرد کردن آنان خودداری کنند.
حال برای انکه با پاره ای از فعالیت های ارزشمند این کنشگر پایشگر و دانشور حوزه میراث فرهنگی منطقه مورد نظر بیشتر آشنا شوید دعوت می کنم به موارد زیر توجه فرمایید:
سوابق کاری:
– دبیر سرویس فرهنگی نشریه الکترونیکی شط پرس از شهریور سال ۱۳۹۸.
- شروع همکاری با شرکت مهندسین مشاور صدرآب پویا و صنعت پویان سبز کویر در زمینه مطالعات پروژه “طرح ساماندهی ساحل رودخانه بهمنشیر” از فروردین ۹۸.
– همکاری با موزه‌های نفت از ابتدای دی‌ماه ۱۳۹۷، به مدت دو ماه در زمینه‌ی طراحی برنامه‌ای جهت پویاسازی موزه‌ها.
– همکاری با اداره‌ی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان خرمشهر به‌عنوان مسؤل امور پژوهشی و معاون اداره از شهریور ۹۵ تا دی ماه ۱۳۹۷.
– همکاری با پایگاه میراث جهانی چغازنبیل از خرداد ماه ۱۳۹۴ به‌عنوان مسؤل گروه مرمت پایگاه و مدیر پژوهش پایگاه تا شهریور ۹۵.
– همکاری با موزه آبادان بعنوان معاون موزه از فروردین سال ۱۳۹۵ تا شهریور ۱۳۹۵.
– همکاری افتخاری با سازمان منطقه‌ی آزاد اروند در قالب کمیته‌ی پژوهش گردشگری از سال ۹۵ تا کنون.
– همکاری با منطقه‌ی آزاد در پروژه‌ی “طرح پژوهشی استخراج الگوهای معماری معاصر منطقه‌ی آزاد اروند مبتنی بر الگوهای معماری بومی شهرستان‌های آبادان و خرمشهر” بعنوان مشاور ارشد.
– یک سال همکاری با انجمن سینمای جوان آبادان در زمینه عکاسی و منشی صحنه (از مهر ۱۳۷۹ تا مهر ۸۰)
– همکاری با شرکت مهندسان مشاور “طرح و آمایش” از ابتدای سال ۱۳۸۹ تا پایان شهریور ۱۳۹۰ در زمینه تهیه طرح تفصیلی آبادان و خرمشهر، پروژه‌های شهری: بدنه سازی بلوار قدس (ایستگاه۱۲-۷)، طرح مطالعاتی جزیره‌ی شادمانی، تعریف محور گردشگری از بهمنشیر تا اروند رود، شرکت در جلسات شهرداری به عنوان نماینده مشاور.
– همکاری با بنیاد مسکن انقلاب اسلامی آبادان از مهر سال ۹۰ تا مهر ۹۱ در زمینه‌ی طراحی خانه‌های روستایی و مشاوره به روستاییان در خصوص ساخت و ساز اصولی واحدهای مسکونی.
– فعالیت در نظام مهندسی آبادان در زمینه‌ی نظارت معماری، از ابتدای سال ۱۳۹۱ تاکنون.
کتاب‌ها، مقاله ها و سخنرانی‌ها:
– کتاب: باززنده‌سازی بناهای باقی مانده از جنگ در خرمشهر با رویکرد توسعه‌ی گردشگری، چاپ شده توسط انتشارات ارسطو.
– کتاب: آثار ملی آبادان و خرمشهر (منطقه آزاد اروند)، ، چاپ شده توسط انتشارات ارسطو.
– کتاب “سنجش تاب‌آوری کالبدی و عملکردی در حفاظت از بازار تاریخی تهران”،چاپ شده توسط انتشارات افرود.
– ویرایش علمی و فنی کتاب چغازنبیل نوشته دکتر محمدحسن طالبیان، در دست ویراستاری نهایی.
– معرفی، آسیب‌شناسی و راهکارهای مرمت تزیینات مسجد رنگونی‌ها، مجموعه مقالات هشتمین همایش حفاظت و مرمت اشیاء تاریخی – فرهنگی و تزیینات وابسته به معماری، ۱۳۸۶، تهران.
– بررسی سازه‌ی مسجد رنگونی‌ها ، همایش نقش سازه در بناهای سنتی، دانشگاه میمه (ارائه بصورت سخنرانی) ۱۳۸۷ .
– گونه شناسی تاق و گنبد در مهرازی ایران ، فصلنامه پیام مهندسان سازمان نظام مهندسی خوزستان – بهار ۱۳۸۸.
– مسجد رنگونی‌ها بنایی برپاشده با کمک لوله های نفت، فصلنامه پیام مهندسان سازمان نظام مهندسی خوزستان، تابستان ۱۳۸۸.
– چگونگی مرمت مسجد رنگونی‌ها، فصلنامه پیام مهندسان سازمان نظام مهندسی خوزستان، تابستان ۱۳۸۸.
– گونه شناسی مساجد ایران، فصلنامه پیام مهندسان سازمان نظام مهندسی خوزستان، زمستان ۱۳۸.
– تاثیر بحرانهای ناشی از پالایشگاه‌ها بر روی بافت مسکونی پیرامون آن، مطالعه‌ی موردی بافت محله‌ی بریم (آبادان)، چاپ شده در نشریه علمی ترویجی رویکردهای پژوهشی در مهندسی عمران و معماری زمستان ۱۳۹۵.
– راهبردهای توسعه‌ی گردشگری پایدار بر اساس شناخت جاذبه‌های گردشگری و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در منطقه‌ی آزاد اروند ، چاپ شده در فصلنامه علمی پژوهشی میراث و گردشگری، پاییز ۱۳۹۶.
- تحلیل معماری – کالبدی موزه‌ی آبادان، نشریه‌ی عمران، ساختمان و شهرسازی، شماره ۵۵، آبان ۱۳۹۶.
– سخنرانی در دانشگاه هنر تهران به‌مناسبت هفته‌ی پژوهش با موضوع “فرسـایـش آبـی و نـظام دفـع آب در مجموعه‌ی میراث جهانی چغـازنبیل” آذر ماه ۱۳۹۵.
– سخنرانی در دانشگاه آزاد خرمشهر به‌مناسبت روز جهانی باستان‌شناسی با عنوان: “تحلیل معماری و نـظام دفـع آب در مجموعه‌ی میراث جهانی چغـازنبیل” مهر ماه ۱۳۹۶.
– سخنرانی و نشست علمی پژوهشی در موزه آبادان با موضوع:
- چرایی حفاظت، مرمت و احیاء واحدهای معماری – شهری ارزشمند محدوده‌ی منطقه‌ی آزاد اروند با رویکرد معرفی و شناخت آنها
- بررسی سیر تحویل موسیقی ایران بر اساس یافته های باستان شناسی
- معرفی بناهای ثبت ملی و محور‌های گردشگری آبادان و خرمشهر
– سخنرانی در همایش علمی تبیین دستاوردهای عملیات بیت المقدس در دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر با موضوع:
- بررسی چرایی و چگونگی حفظ آثار ارزشمند باقی مانده از جنگ
- بررسی و معرفی کنوانسیون لاهه (جنگ و میراث فرهنگی)
– سخنرانی در دانشگاه پیام نور آبادان بمناسبت روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی با موضوع: چگونگی تاب‌آوری میراث نسل‌ها در منطقه‌ی آزاد اروند
– سخنرانی در دانشگاه علمی کاربری مهر اروند آبادان بمناسبت روز جهانی موزه و هفته‌ی میراث فرهنگی با موضوع: معرفی و شناخت بناهای ثبت ملی منطقه‌ی آزاد اروند بهمراه آموزش چگونگی تهیهی پرونده‌ی ثبتی
– برگزاری گارگاه آموزشی:
- معرفی و شناخت جاذبه‌های گردشگری شهرستان آبادان در آموزشگاه سینماگران جزیره
- معرفی و شناخت جاذبه‌های گردشگری شهرستان خرمشهر در آموزشگاه سینماگران جزیره
- معرفی و شناخت آثار ثبت ملی شهرستان خرمشهر در آموزشگاه سینماگران جزیره
– سخنرانی در خصوص بررسی صنعت گردشگری منطقه‌ی آزاد اروند به‌مناسبت روز جهانی گردشگری با محوریت:
- معرفی و شناخت جاذبه‌های گردشگری و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در شهرستان آبادان
- نقش صنعت گردشگری در توسعه‌ی اقتصادی منطقه
- برنامه‌ریزی و برگزاری همایش به‌مناسبت روز جهانی گردشگری بعنوان دبیر همایش و مسؤل پژوهش اداره‌ی میراث فرهنگی خرمشهر در اتاق صنایع، معادن و بازرگانی خرمشهر
- سخنرانی در آموزشگاه سینماگران جزیره بمناسبت روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی با موضوع: توسعه گردشگری روستایی راهکاری برای حفاظت از منظرهای طبیعی و فرهنگی روستاها
- سخنرانی در موزه صنعت نفت بنزین‌خانه بمناسبت روز جهانی موزه با موضوع: حفاظت از میراث صنعتی و نقش آن در تاب‌آوری سنتها و ارزشهای فرهنگی
- انتشار چندین مقاله در نشریه فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بامداد زاگرس با عناوین:
۱- حفاظت، احیا و توسعه‌ی فرهنگ مدار در روستاهای حاشیه‌ی اروند
۳- تجسم دوباره‌ی تاریخ دریا و دریانوردی در ساختمان قدیمی بندر خرمشهر
-۴ آریا بوم کشی باقی مانده از جنگ؛ مکان‌خاطره و میراث ناملموسی که نابود میشود
-۵ چگونگی شکل‌گیری و توسعه‌ی کالبدی شهر صنعتی آبادان
- انتخاب شده به عنوان مهندس نمونه در سال ۱۳۸۹ از طرف سازمان نظام مهندسی دفتر نمایندگی آبادان.
- انتخاب شده به عنوان دانشجوی برگزیده در هفته‌ی پژوهش سال ۱۳۹۳ در دانشگاه هنر تهران.
- انتخاب شده به عنوان پژوهشگر برتر در دومین همایش تجلیل از فعالان گردشگری سازمان منطقه‌ی آزاد اروند، شهریور ۹۶.
- عضو استعدادهای درخشان دانشگاه هنر – تهران.
- عضو کمیته‌ی پژوهش گردشگری منطقه‌ی آزاد اروند.
پروژه های کارشده تاکنون:
- بررسی موزه‌ی آبادان در راستای ارائه طرح استانداردسازی
- مبانی نظری و برنامه ریزی امکان‌سنجی راه‌اندازی موزه‌ی صنایع دستی در خرمشهر
- طرح امکان‌سنجی راه اندازی موزه‌ی دریا در خرمشهر
- طرح جامع ارائه‌ی راهبردهای ایجاد گردشگری پایدار، شناخت جاذبه‌های گردشگری و معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در منطقه‌ی آزاد اروند (آبادان و خرمشهر)
- طرح آسیب شناسی و استانداردسازی مرکز فرهنگی دفاع مقدس به سفارش بنیاد حفظ ارزشهای دفاع مقدس (موزه‌ی جنگ خرمشهر)
- طرح توجیهی احیاء و باززنده‌سازی بناهای به جای مانده از دوران دفاع مقدس در شهرستان خرمشهر با رویکرد معاصرسازی
- تهیهی پیشنویس طرح جشنواره‌ی “نخستین جایزه‌ی جهانی میراث خوزستان” بهمراه مدیر کل میراث فرهنگی استان خوزستان.
- طراحی تیپ‌های خانه مسافر جهت ارائه به روستاییان در کمیته‌ی توسعه‌ی گردشگری روستایی سازمان منطقه‌ی آزاد اروند.
- تهیهی پرونده‌ی ثبتی “بازآفرینی و احیاء ورود نمادین کاروان امام رضا به ایران در خرمشهر” و تایید آن در جلسه‌ی شورای ثبت تیر ماه ۱۳۹۷.
- تهیهی پرونده‌ی ثبتی کانال تاریخی و دست‌کند عضدی در خرمشهر
- تهیهی پرونده ثبتی “نقش برجسته‌ی صحنه‌ی خانوادگی عیلامی” موجود در موزه‌ی آبادان.
- تهیهی پرونده‌ی ثبتی ساختمان قدیم اداره‌ی بندر و دریانوردی خرمشهر
- تهیهی پرونده‌ی ثبتی پل آزادی (قدیم) خرمشهر.
- تهیهی پرونده‌ی ثبتی مسجد سیدالشهداء خرمشهر.
- تهیهی پرونده‌ی ثبتی مسجد انگالی‌ها در خرمشهر.
- تهیه پرونده ثبتی ساختمان قدیم گمرک (نمایندگی ژنران موتور) در خرمشهر.
- تهیه پرونده ثبتی حماسه سوم شهریور ۱۳۲۰ در خرمشهر و آرامگاه شهید بایندر و نقدی.
- بازنویسی و ترجمه‌ی اتیکت راهنمای اشیاء موزه‌ی آبادان و ساماندهی آنها بر اساس دوره‌های مختلف.
- مستندنگاری و تهیهی شناسنامه برای انهار منشعب از رودخانه بهمنشیر.