خورنا – فرزادشعبانی

نوشتاری به قلم عبدالله حمیدی (دبیر فیزیک )

فقیهان در این که آغازِ ماهِ قمری چگونه دانسته می‌شود هم‌داستان نیستند. مبنای ِ برخی تولد ِ ماه ِ نو است گرچه قابل دیدن هم نباشدو مبنای ِ برخی دیگر دیدن ِ هلال ِ ماه ِ نو است. رؤیتی‌ها خود دو‌ گروه‌اند، دسته‌ای دیدنِ ماه با ابزارهایی مانند دوربین و تلسکوپ را قبول دارند؛ اما دسته‌ای دیگر، دیدنی را می‌پذیرند که به شکل عادی و با چشم غیر مسلح انجام شود. برخی دیگر نیز قائل به وحدت افق هستند (هر کجای کرۀ زمین ماه دیده شود کافی است) برخی دیگر چُنین باوری ندارند و می‌گویند باید هلال ماه در افقِ دید افراد باشد. این گونه‌گونی در مبنا سبب بروز چند‌‌ دستگی در پایان ماه مبارک و تعیین عید فطر شده است.
بنابراین به طور خلاصه، مبانی مختلف فقهی در حجّیّت ثبوت هلال ِ ماه ِ نو، در دو دسته‌ی کلی زیر خلاصه می شود که دسته‌ی دوم خود زیر مجموعه‌های دیگری نیز دارد:
دسته‌ی‌ ِ اول:
ولادت ماه ( زمانی که ماه از مقارنه‌ با خورشید خارج شود که از طریق علم نجوم اثبات می‌شود)
دسته‌ی ِ دوم:
رؤیت هلال ‍ِ ماه ِ نو ( هلال ماه نو ۸ ساعت پس از تولد با چشم مسلح دیده می‌شود و حدود ۱۲ و یا ۱۳ ساعت پس از تولد با چشم عادی هم‌ قابل رؤیت خواهد بود.)
پس؛
۱- هلال ماه نو با چشم مسلح دیده شود.
۲- هلال ماه نو با چشم غیر مسلح دیده شود.
اکنون و با توجه به مبانی فوق هلال ماه نو دیده شد ( چه با چشم مسلح و یا عادی) این رؤیت برای چه بخش‌هایی از کره‌ی زمین شب اول ماه خواهد بود؟
در این مورد هم چهار دیدگاه در بین مراجع حاکم است؛
۱- شرط اتحاد افق. اشتراک در شب کافی نمی‌باشد. ( ایران و عراق هم‌افق‌اند)
۲- کفایت رؤیت هلال در نقاطی که در بیشتر شب با هم مشترک‌اند.
۳- کفایت رؤیت هلال در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند.
۴- کفایت رؤیت هلال در هر نقطه برای همه‌ی نقاط زمین.
در این جا فقط به دو مبنای فقهی سیّدین علیّین حضرت آیت الله سیستانی و حضرت آیت الله خامنه ای می پردازیم:
مبنای فقهی آیت الله خامنه ای:
کفایت *رویت هلال با چشم مسلح* و *اشتراط اتحاد افق*
مبنای فقهی آیت الله سیستانی:
کفایت *رویت هلال با چشم عادی* و *اشتراط اتحاد افق*
و اما استهلال غروب چهارشنبه؛
سایت تخصصی (https://www.moonsighting.com/1438shw.html) که به بررسی و رؤیت علمی هلال ماه در تمام ماه های سال می پردازد، نشان می‌دهد که رؤیت هلال ماه شوال در غروب چهارشنبه با چشم مجرد ناممکن و با چشم مسلح به سختی قابل رؤیت خواهد بود.
بر اساس سایت فوق:

۱- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب سه‌شنبه ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۱۱ می ۲۰۲۱ میلادی، در سراسرِ زمین، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب چهارشنبه ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۰ شمسی (و ۲۹ رمضان المبارک ۱۴۴۲ قمری در ایران) برابر با ۱۲ می ۲۰۲۱ میلادی، رؤیت هلال با چشم مسلّح در جنوب و بخشی از مرکز و غرب ایران، محقّق می‌شود؛ امّا در شرق و شمال‌شرقی و بخشی از مرکز و شمال و شمال‌غربی ایران (شمال‌شرقی استان‌های سیستان و بلوچستان و یزد و اصفهان، نیمۀ شمالی استان‌های قزوین و زنجان و آذربایجان غربی، سراسرِ استان‌های خراسان جنوبی و خراسان رضوی و خراسان شمالی و گلستان و مازندران و گیلان و سمنان و تهران و البرز و اردبیل و آذربایجان شرقی) رؤیت هلال با چشم مسلّح، بسیار دشوار است.
 در نتیجه، *استهلال* ، تعیین‌کننده است.

در کنار سایت فوق اپلیکیشن اندرویدی Daff Moon نیز از اعتبار بسیار خوبی در این زمینه برخوردار است.
در پایان:
۱- طبق محاسبات نجومی فوق غروب چهارشنبه رویت هلال ماه با مسلح در بخش‌هایی از کشور و با چشم مجرد غیر قابل مشاهده است.
۲- شاید تصور شود که در روزگار پیشرفت علم و تکنولوژی این اختلاف، چهره ای کهنه از دین و دینداری را نشان دهد اما همانطور که پیش تر اشاره شد تا ظهور امام زمان علیه السلام این اختلاف ها همواره پایدار خواهد ماند و اصل اختلاف هم به اختلاف در مبانی فقهیِ گفته شده برمی گردد.