زرین درختان؛ میراث طبیعی و تاریخی اندیمشک

خورنا_ «زرین درخت»، نام درختی بسیار زیبا و منحصر بهفرد در شمال غربی اندیمشک است که بلندایی به طول تقریبی هفت الی ده متر دارد و دارای تنهای شبیه بید با خطوط منحنی مینیاتوری و برگهایی شبیه مورد وحشی و برگ انار است. «زرین درخت» در فصل گل دهی یعنی بهار با انبوه گلهای زردرنگ شیپوری بزرگ (حدود پنج تا ده سانتیمتری) که کلالههای زعفرانی شکلی را در خود جای داده، دل هر رهگذری را مجذوب زیبایی خویش میکند، چراکه تصویری از یک درخت میبینید که گویی خوشههایی از طلا به آن آویزان کردهاند.

زرین درختان اندیمشک که تا دو دهه پیش در زمینهای زراعی اطراف اندیمشک میشد سراغشان را گرفت، اکنون بالاتر از کوی رسالت و در محاصره مسکن مهر اندیمشک قرار گرفتهاند. تا سال ۱۳۸۵ حدود ۵۰ اصله از این گونه در اندیمشک وجود داشت که با توسعه مسکن مهر در سال ۱۳۹۱، تعداد ۲۰اصله از آن خشک شد و در سال ۹۴ نیز حدود ۱۶ اصله دیگر خشک و نابود شد. اکنون فقط ۱۴ اصله «زرین درخت» باقی مانده است. خوشبختانه ظرف دو سال اخیر برخی درختهایی که خشک شدهاند نیز به صورت پاجوش مجددا جوانه زده و حدود یک و نیم متر رشد کردهاند. البته ناگفته نماند که این درختان به هیچ روشی قابل تکثیر نیستند. متاسفانه افراد بومی در سالهای گذشته به امید تکثیر، شاخههایی از این درختان را قطع کرده و به امید قلمه زدن کاشتهاند که پس از مدتی همگی خشک شدند.

«زرین درخت» اندیمشک گونهای است بومی و اندمیک که تنها در اندیمشک خوزستان وجود دارد و همین چند اصله موجود هم قدمتی هزارساله دارند و دیگر قابل تکثیر نیستند. البته چند اصله دیگر از این درخت در سیستان ایران و هندوستان وجود دارد که آنها گونهای دیگر از این درخت و متفاوت با آن هستند. قدمت هزار ساله زرین درخت اندیمشک را هم میتوان از لابهلای کتب و نسخ تاریخی دریافت.

در نوشتههای مستوفی؛ مورخ نامدار به ذکر و اهمیت این درختها در ۷۰۰ سال پیش پرداخته شده که با توجه به عمر چندصد ساله آنها پیش از مستوفی میتوان گفت که عمر هزار سالهای دارند. نظامی شاعر نیز در شعرهایش از زیبایی این درختها سروده و آورده است: «بهدست آری چنان شاهانه تختی ـ که باشد راست چون زرین درختی / سر تاجداران برآمد به تخت ـ چو سیمرغ بر شاخ زرین درخت/ غلامان زرین کمر گرد تخت ـ چو سیمین ستون گرد زرین درخت.»

اما باورهای مردم بومی منطقه هم شنیدنی است. برخی میگویند به خاطر زیبایی شاخ و برگ و گل این درخت برای تزئین کاخ شاهان از آن استفاده میشده است. من خود نیز در بررسیهای میدانی و گفتوگوهایی که با سالمندان و همجواران قدیمی این درختان داشتهام، شنیدم که آنها نیز به نقل سینه به سینه از گذشتگان خود میگویند سیدی نورانی در هزارههای پیش، بذر این درختان را از ممالک دوردست آورده و در مسیر کاروانیان در این دشت نشانده است.

تا دو دهه پیش و قبل از آن که این درختان در محاصره مسکن مهر قرار گیرند، مردم بومی و کشاورزان در زیر سایه «زریندرختان» غذای نذری میپختند و بین کشاورزان و مستمندان توزیع کرده و ضمن سپاس خدای واحد و مهربان، درخواست باران و برکت در محصولات کشاورزی و دامداری و استجابت دعا داشتند. مردم منطقه «زرین درختان» را مقدس و شکستن و بریدن شاخ و برگهایشان را گناهی بزرگ میدانند. همچنین از سالها و قرنها پیش تاکنون به تنه و شاخه آنها تریش (پارچه) سبز میبندند و در زیر این درختها دعا خوانده و معتقد به اجابت آن به عنوان مکانی مقدس در زیر پهنای آسمان هستند.

نوشتار از: امیر هوشنگ عارفیان _ پژوهشگر میراث و گردشگری و عضو انجمن تاریانای خوزستان

تصاویر: میثم مرادی _ مدیر انجمن حامیان طبیعت زاگرس اندیمشک

انتهای پیام/

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *