آموزش برخط رایج‌ترین اصطلاحی است که دهه‌های گذشته در زمینه کاربرد فناوری‌های نوین در مراکز آموزشی استفاده شده است. آموزش برخط، شکل تکامل یافته‌ای استفاده از ابزار‌های اینترنت است و فرصت های خوبی برای افرادی که قادر به شرکت در کلاس‌های سنتی نیستند و یا علاقه‌ای به این کلاس ها ندارند فراهم می کند. این نوع آموزش، محدودیت‌های زمان و مکان را برای مربی و فراگیر از بین می برد و به دانش آموزان و دانشجویان آزادی بیشتری در انتخاب محل تحصیل خود می دهد. به عبارت دیگر این نوع آموزش، ارتباط بین زمان و مکان آموزش را از بین می برد و موجب افزایش توانمندی، برخورداری و عدالت آموزشی می شود.

تاریخچه آموزش الکترونیکی در ایران به زمان بهره‌گیری از ابزار‌های کمک آموزشی دیداری – شنیداری همچون اسلاید و فیلم‌های آموزشی در کلاس درس، باز می گردد. پس از آن تلویزیون به عنوان یک رسانه آموزشی مورد توجه قرار گرفت و در سراسر کشور تلویزیون آموزش ملی ایران رسماً به آموزش همگانی از طریق این رسانه پرداخت. و اما پس از ورود صنعت رایانه به ایران و رشد و نفوذ رایانه‌های شخصی در میان اقشار مختلف، فعالیت در زمینه آموزش مبتنی بر رایانه نیزآغاز شد. با این وجود تجربه آموزش از راه دور در ایران بجز فعالیت‌های مختصر و کوتاه در آموزش عالی خیلی سابقه طولانی نخواهد داشت. تأثرات تکنولوژی در نظام آموزشی و تمایل و رشد فزاینده مراکز آموزشی در استفاده از فناوری های آموزشی و آموزش مجازی؛ چنین برداشت می شود که در آینده‌ای نه چندان دور این سبک آموزش توسعه کمی چشم گیری خواهد داشت.

با اینکه در محیط یادگیری مجازی به طور معمول قابلیت‌های گوناگونی وجود دارد، اما در طرح ریزی برنامه درسی مجازی کشور جای بسی پژوهش‌های کاربردی وجود دارد چراکه بیشتر بر یادگیری فرد تأکید شده، و برای ترغیب یادگیری گروهی تصمیمی گرفته نشده است. اثربخشی و بهبود کیفیت آموزش‌های مجازی نیازمند توجه و مطالعه علمی بیشتر خواهد بود. نتیجه عدم توجه به کیفیت آموزش برخط چیزی جز عدم کارایی و عقب افتادن از نتیجه کلاس‌های سنتی نیست. مربیان برای بهبود آموزش و یادگیری الکترونیکی باید با بهره‌گیری از فناوری اطلاعات بتوانند با فراگیران خود تعامل و ارتباط برقرار کنند، همکاری دو طرفه بین فراگیران را گسترش دهند و آن را تشویق نمایند.

پیشرفت فناوری‌های آموزش مجازی شرایطی الزام آور را به وجود آورده، که علاوه برمهیا نمودن زیرساخت‌های فناورانه مورد نیاز، ضروری است استادان برای تطابق با این شرایط از فنون و راهبرد‌های جدید آموزش و تدریس استفاده نمایند. خیلی از راهبرد‌های آموزش کلاسی را می توان در آموزش مجازی و یا بر خط استفاده کرد که برای همراه ساختن یادگیرنده با مطالب درسی مفید خواهد بود. با این همه نمی توان فقط به استفاده و افزایش کمی آموزش مجازی اکتفا نمود و نگاهی به بهبود کیفیت ان نداشت.

در جهت کیفیت بخشی به این سبک آموزشی پیشنهادات زیر ارائه می گردد:

• تاکید بر نیاز‌های تک تک فراگیران
• محتوای مطالب را به شکل‌های مختلف نمایش دهید.
• هر یک از فراگیران را با توجه به استعداد خود که دارند کنترل و رهبری خود را به عهده گیرند.
• تعامل فعال و مشارکتی را تشویق کنید.
• برانگیختن فراگیران
• ممسائل سرگرم کننده را در آموزش مجازی وارد کنید.
• از ابزارهای چند رسانه ای در زمان مناسب استفاده کنید.
• به کمک دانش آموزان مصاحبه با افراد مشهور و موفق را شبیه سازی نمایید.
• خود داری از ارائه اضافه بار اطلاعات
• مقدار مطالب و تعداد فعالیت‌ها را محدود کنید.
• نظام آموزشی را حول چرخه یادگیری قرار دهید.
• در درس‌ها از سازمان دهنده‌های گرافیکی متنوع استفاده کنید.
• یادگیری بافتی (ایجاد محیط و بافت زندگی واقعی)
• گروه های یادگیریمجازی تشکیل دهید.
• با استفاده از مورد کاوی مناسب، واقعیت را شبیه سازی کنید.
• طرح‌های مشارکتی با سایر واحدهای آموزشی انجام دهید.
• افزایش و بهبود تعامل اجتماعی
• ارتباط شخصی متناسب با تفاوت های فردی با فراگیران
• استفاده اثربخش از بازخورد
• یادگیری فعال و پویا
• درس‌های مجازی را حول محورهای سازمان یافته و نظام‌مند ارایه کنید.
• استفاده مدیریت شده از بحث‌های گروهی
• خود اندیشی
• بازخود را به موقع ارائه دهید.
• از تجارب آموزش های موفق در آموزش مچازی استفاده کنید.
• خود را محصور در یک ساختار محدود ندانید.

منبع پیشنهادی  جهت مطالعه بیشتر

• نیستانی، محمد رضا (۱۳۹۵). برنامه ریزی آموزشی راهبر‌های بهبود کیفیت در سطح یک واحد آموزشی، اصفهان، انتشارات یار مانا.

اسماعیل رحمانی

دانشجوی دکترای علوم تربیتی دانشگاه بوعلی سینا همدان