خورنا – فرزاد شعبانی

یادداشتی از حسن بهبهانی

در لغت نامه دهخدا آمده است : حلم یعنی بردباری و آهستگی و در علم اخلاق آن است که روان آدمی پیوسته آرام باشد و در موقع خشم به آسانی تحریک نشود ، به هنگام مشاهده و رسیدن ناملایمی مضطرب نگردد .”
با این تعریف و توضیح لغتنامه ، ملاحظه می‌کنیم که این ویژگی اخلاقی و روحی آسان بدست نمی آید و یک مرحله از تکامل روحی است که به ممارست و تمرین فراوان نیاز دارد.

به سراغ قرآن کریم می رویم و یک نمونه از حلم خداوند را می‌آوریم ؛ یعنی آیه ۶۱ سوره نحل : ” و اگر خداوند مردمان را به خاطر گناه [ و شرک ]شان فرو می گرفت ؛ جنبنده ای بر روی زمین باقی نمی گذاشت ، بلکه آنان را تا زمانی معین
واپس می‌دارد و چون اجلشان فرارسد نه ساعتی پیش و نه ساعتی پس افتند .”
می توانید به آیات دیگری در همین زمینه مانند آیه ۵۸ سوره کهف و آیه ۱۳۴ سوره طاها مراجعه فرمایید .
در قرآن ، خداوند در کنار حکیم ، علیم و بصیر نامیده شدن ، حلیم هم نامیده شده است.
مانند آیات ۲۲۵، ۲۳۵ و ۲۶۳ سوره بقره و سوره تغابن آیه ۱۷ و آیات دیگر

خداوند ابراهیم را حلیم دانسته است و در آیه ۷۵ سوره هود در باره ایشان آمده است:” بی‌گمان ابراهیم بردبار دردمندِ توبه کار بود.” [ اِنَّ ابراهیمَ لَحلیمٌ اَوّاهٌ مُنیبٌ]
این نکته هم خیلی خواندنی است که وقتی ابراهیم از خداوند می خواهد که : ” پروردگارا به من از شایستگان فرزندی ببخش ” باز هم خداوند او را به فرزندی حلیم مژده می دهد! [ فَبَشَّرناهُ بِغلام حلیم] سوره صافات آیه ۱۰۱
در دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی جلد اول آمده است که واژه حلیم ۱۱ بار در قرآن ذکر شده است .

روایات خواندنی فراوانی در باب حلم و بردباری داریم که تنها به یک روایت از جلد سوم کتاب اصول کافی اکتفاء می‌کنیم!
امام صادق علیه السلام می فرماید: بردباری برای یاری مرد کافی است و اضافه می کند: اگر بردبار نیستی ، خود را به بردباری وادار!
استاد مطهری در کتاب “داستان راستان” چند داستان جالب درباره حلم و باری آورده است مانند داستان امام باقر و مرد مسیحی ، اعرابی و رسول اکرم و مرد شامی و امام حسین علیه السلام.

با یک بیت از ابیات عمیق و فکر برانگیز مولوی به پایان این یادداشت کوتاه می رسیم:
تیغ حلم از تیغ آهن تیزتر
بل ز صد لشکر ظفر انگیز تر