تاثیر افت بیسابقه قیمت نفت بر روابط بین‌المللی در جهان پس از کرونا

سید نورالدین هاشمی

خورنا – افت بیسابقه قیمت نفت هر چند اطمینان دارم موقتی خواهد بود ولی خبر از تغییرات بسیار مهم و ملموسی در روابط بین المللی آینده و جهان پس از کرونا میدهد.

سیاستهای جهانی گاهی چنان پیچیده اند که افکار عمومی کشورها و حتی بسیاری از سیاستمداران سنتی و اکادمیک را به اشتباه می اندازند.

در این کاهش بیسابقه قیمت قطعا باید با تحلیل دقیق منافع مشترک و آورده و هزینه بازیگران تاثیر گذار مهم فضای بین الملل. و با در نظر گرفتن احتمالات مختلف به یک نتیجه علمی و عقلانی دست یافت تا بتوان بر این اساس دست به مهره شد و با اولویت حفظ منافع حیاتی به کسب منافع ملی با کمترین هزینه رسید.
.
قطعا همه میدانند که عمده تولید نفت جهان ( بیش از شصت درصد) توسط کشورهای خاورمیانه صورت میگیرد و مابقی هم در چنگ آمریکا کانادا و روسیه است.

حال آمریکا خود بعنوان یکی از بزرگترین کشورهای صاحب ذخایر طبیعی نفت و بعنوان دارنده بزرگترین ذخایر استراتژیک مصنوعی نفت و همزمان گرانترین تکنولوژی استخراج نفت شیل میتواند ذخایر استراتژیک خود را کاملا پر کند، تولید گران نفت شیل را متوقف کند. و برای همپیانان اروپایی اش نفتی ارزان و با کیفیت تهیه کند.

هر چند که موقتا کارتلهای نفتی امریکا هم ضرر میکنند ولی گاهی در عالم سیاست از منافع کوچکی برای کسب منافع بسیار بزرگ میگذرند که شبیه یک عقب نشینی تاکتیکی در میدان جنگ است.

این بحران ( کرونا و افت شدید قیمت نفت) که باعث بهم خوردن وضع موجود شده است بهر طریق که بوجود آمده باشد قطعا کشورهای قدرتمند سعی در کنترل و اداره آن بنفع خود خواهند کرد. زیرا سیاست در این کشورها توسط اندیشمندان این رشته و در اندیشکده های علوم سیاسی تولید میشود و مشاوران بسیار خبره سعی در مصادره حوادث بنفع کشور خود و در راستای منافع خود خواهند کرد

وضعیت کشورهای عربی همپیمان آمریکا در این بحران به دلیل سرمایه گذاریهای هنگفت و سود آوریهای بسیار و رفاه عمومی نسبتا قابل قبول میتوانند در مقابل این بحران پایداری کنند. پس چندان خسرانی متوجه بازیگران مهم حوزه جهان عرب ( همپیمان با آمریکا و غرب) مخصوصا عربستان نخواهد شد.

وضعیت چین که بتازگی به دلیل اتهام شیوع کرونا مغضوب جامعه جهانی شده است. و با سیستم بسته تک حزبی سیاسی و پلیسی و پنهانکاری در مورد این بیماری و اکنون اتهام دستکاری این ویروس. به احتمال قریب به یقین جهان را متقاعد خواهد کرد که چین شایسته قدرت اول اقتصادی جهان و این رشد سرسام آور اقتصادی نیست و هر لحظه ممکن است با توجه به شکستهای دویست سال اخیر در جنگهای مختلف دست به یک حمله بیولوژیکی( مثل همین کرونا) برای فلج کردن جهان و مخصوصا کشورهای بزرگ بزند و قطعا رشد قدرت اقتصادی چین دغدغه ابرقدرتهاست که بخش بزرگی از میزان نفوذ خود را با رشد این قدرت نوظهور از دست خواهند داد.

هر چند پاشنه آشیل کنونی چین سیستم سیاسی تک حزبی و رشد هشتاد و پنج درصدی طبقه متوسطش می باشد که دیر یا زود خواهان دموکراسی و آزادیهای فردی و اجتماعی خواهد بود. و این شکافها اجتماعی سیاسی که کنون در سایه رشد اقتصادی و رفاه عالی پنهان مانده اند هر لحظه و با تحریک رقبا میتواند موجب ظهور بحرانهای اجتماعی شوند و امپراطوری زرد را بزانو در بیاورند.

چین بعنوان بزرگترین وارد کننده نفت سودی موقتی خواهد کرد و نهایتا تا شش ماه و یکسال آینده تقاضای مصرفش سرریز شود.

ولی در آینده همین مسئله( سقوط قیمت نفت و شیوع کرونا) کشورهای تولید کننده نفت را در اجماع جهانی بر علیه چین بصف خواهد کرد و بازیگران بزرگ با کمی شانتاژ به کشورهای جهان خواهند قبولانید که چین قابل اعتماد نیست(آلمان اکنون خواستار غرامت شده دویست میلیارد دلاری از چین شده است)

روسیه بازیگر تاثیر گذار و شریک تجاری و تا اندازه ایی سیاسی. ولی در هر حال رقیب چین و از تولید کنندگان بزرگ نفت است که بیشتر از شصت درصد در آمدش از راه فروش نفت بدست می آید و تقریبا چند سال گذشته کمبود بودجه داشته است.

هم اکنون با افت شدید قیمت نفت کمبود بودجه ایی کم سابقه را تجربه خواهد کرد و احتمالا این شریک تجاری هم مسبب افت بیسابقه قیمت نفت را چین خواهد دانست، ( پس مسبب کمبود بودجه خود را چین میداند) زیرا چین با پنهانکاری در مورد کرونا جهان را فریفته است و یا حداقل جهان از این حربه برای گرفتن قدرت چین که ماحصل حمایت همه جهان بود بشدت کمک خواهد گرفت. پس روسیه را هم میتوان نسبت به شریک و هم عقیده قدیمی اش ظنین کرد و با اجماع آینده جهانی بر علیه چین همراه کرد.

هند با مقام دوم جمعیت جهان و چهارمین وارده کننده نفت و بزرگتربن دموکراسی جهان، قدرت رو به رشد بزرگی هست که با سقوط قیمت نفت منافع بسیاری کسب خواهد کرد. پر جمعیت ترین کشور جهان بعد از چین میتواند بخش بزرگی از بازار تقاضای کالاهای تولیدی جهان را جذب کند و با رشد آرام ولی بسیار تثبیت شده در آینده نچندان دور چین را پشت سر بگذارد و برای رشد و توسعه پتانسیل جغرافیایی و جمعیتی و حتی سیاسی دارد. پس تقاضای تولیدات کارخانه های جهان با رشد هند افزون خواهند شد. و بسیار آرام از رشد اقتصادی چین کاسته خواهد شد و به هند افزوده میشود.

وضعیت جمهوری اسلامی که فعلا بشدت در تحریم جهانی است. و از طرفی هشتاد درصد اقتصادش به نفت وابسته است. و چند سالی است که با بحرانهای اقتصادی دست و پنجه نرم میکند. و این بحرانهای اقتصادی خطر بحرانهای اجتماعی را افزایش داده اند( وضعیت بسیار خاص و پیچیده) با اینکه فروش نفت بواسطه تحریم به کمترین میزان خود رسیده است. باز هم متضرر خواهد شد و همان آب باریکه ایی که از فروش نفت به اقتصاد تزریق میشد از دست خواهد رفت.

البته ایران پتانسیلهای بسیاری برای کم کردن اثر این شوک همزمان با تحریم را دارد و با تقویت دیگر منابع جایگزین مثل معادن و پتروشیمی ها و بخش کشاورزی با سازمانمندی و درایت میتواند از این دوره بگمان ما کوتاه کمترین آسیب را ببیند. شرط گذار با کمترین هزینه از این شرایط قانونمداری و تلاش برای کسب حداکثری رضایت عمومی و برخورد قاطع و قانونی با رانت خواران و فاسدان که اکنون دیگر قابل پوشیدن و پنهان کردن نیستند. می باشد.

نتیجه که معادلات این افت قیمت بیسابقه در بلند مدت به کاهش قدرت بیسابقه اقتصادی چین و روسیه و البته تقویت اروپا و هند خواهد انجامید.

کشور ما قطعا نیار مبرم به مشاوره سیاستمداران با هوش و اندیشمندان علم سیاست دارد تا در تحولات بین المللی آینده و جابجاییهای قدرت از قافله عقب نیفتد هر چند که اکنون تحریم باشد.