یادداشت مجتبی احمدی
کارشناس ارشد برنامه ریزی آموزشی
کارشناس مسئول آموزش آموزش و پرورش عشایر خوزستان

فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی در هفته های اخیر زندگی بسیاری از مردم را دگرگون ساخته است‌. از جمله این دگرگونی ها تغییر در شیوه های آموزشی به دلیل شیوع کرونا و عدم حضور فیزیکی در کلاس درس است.
اگرچه تا دیروز آموزش تنها از وجود مربیان و معلمان بهره می گرفت و کتاب به منزله اصلی ترین منبع اطلاعاتی محسوب می شد. در حال حاضر وجود ابزارها، روش ها و محتوای جدید آموزشی، شیوه های جدیدی را به وجود آورده است. از جمله این شیوه ها آموزش مجازی می باشد.
آموزش الکترونیک که ترجمه واژه E-learning است گاهی آموزش مجازی virtual learning نیز شناخته می شود، به نوعی آموزش اطلاق می شود که بخش اصلی آموزش بصورت الکترونیکی و با استفاده از بسترهای الکترونیکی و کامپیوتری انجام می شود. تا سال ۲۰۲۵ بیش از ۹۱ درصد مردم کشورهای توسعه یافته و نزدیک به ۷۵ درصد اقتصادهای نوظهور از اینترنت استفاده می کنند و وابستگی به اینترنت نه فقط یک مفهوم بلکه واقعیتی جدید خواهد بود.
آموزش مجازی فرصتی بی بدیل برای رویارویی با محدودیت های آموزش حضوری در بحبوحه شیوع کرونا در کشور است. بنابراین لازم است از ابزارهای که فن آوری ها در اختیار اقشار مختلف جامعه است، به نحو احسن استفاده کرد. در ایران تا کنون تلاشهایی برای برپیاده سازی آموزش الکترونیکی انجام شده اما هیچ سازمانی تا کنون به طور جامع موفق به اجرای آن نبوده است. به زعم وجود مشکلات و محدودیت های سخت افزاری و نرم افزاری وزارت آموزش و پرورش به عنوان یک نهاد آموزشی، در راه اندازی و به کارگیری آموزشهای الکترونیکی اقدام نموده است‌. علاوه بر تلاشهای آموزش و پرورش برای نهادینه کردن این پدیده نوظهور در کشور، با چالش های عمده ای روبرو شده است، که عبارتند از:
۱- عدم وجود نگرش تاثیرات مثبت آموزش مجازی در بین معلمان
۲- فقدان آموزش پشتیبانی(پشتیباتی فنی، زیرساخت های فنی ناکافی)
۳- فقدان دانش و مهارت مدیران، کارشناسان و معلمان
۴- عدم آشنایی والدین با آموزش مجازی

بنابراین با توجه به موارد بالا، لازم است در جهت توسعه آموزش مجازی مورد توجه خاص قرار گیرد تا زمینه برای نیل به هدف اصلی این نوع آموزش ” هرکس، هرکجا، هر زمان” محقق شود.
زیر ساخت های ضروری برای اثربخشی و پیاده سازی موثر آموزش مجازی را می توان به چند دسته تقسیم نمود: زیر ساخت های فرهنگی، زیرساخت های فنی و پشتیبانی و زیر ساخت های نیروی انسانی می باشد. پیاده سازی آموزش مجازی به عنوان آموزشی نو در کشور باید از فرهنگ سازی آغاز شود، تغییر فرهنگ یادگیری و تفهیم مفاهیمی مانند یادگیری مداوم و مادام العمر، یادگیری فعال و پویا، یادگیری شاگرد محور به برنامه ریزی گسترده و همه جانبه ای نیاز دارد. آموزش مجازی تعاملات زیادی با اینترنت دارد و می توان با استفاده از امکانات ict شاگردان را به بهترین نحو آموزش داد.
عامل بعدی فراهم نمودن زیرساخت های فنی و پشتیبانی است. بسیاری از متخصصان فراهم نمودن زیر ساخت های فنی و پشتیبانی را حتی مهم تر از تدوین محتوا دانسته اند و معتقدند اگر بهترین محتوا تهیه شود، ولی عواملی مانند خطوط پرسرعت اینترنت، اینترنت رایگان و دسترسی آسان وسایل الکترونیکی مانند موبایل، تبلت و … برای معلمان می باشد.
زیر ساخت های مرتبط با نیروی انسانی نیز از اهمیت بسزایی برخورداری دارند. بسیاری معتقدند که نیروی انسانی نخستین زیر ساخت در زمینه الزامات محسوب می شود‌ مدیران، معلمان و والدین از مفاهیم، اصول و آداب یادگیری الکترونیکی آگاه باشند و قبل از هر چیز نظام آموزشی باید فرهنگ یادگیری آموزش مجازی را توسعه و در راستای اجرایی آن با وجود کمبود امکانات قدم بردارد. تمرکز بیشتر بر فرایند تصمیم گیری و برنامه ریزی بلند مدت امری ضروری و لازم به نظر می رسد. بنابراین مشکل بتوان ساختار فناوری ارتباطات و اطلاعات (ICT) و نرم افزار و سخت افزارهای آموزشی برنامه های کوتاه مدت را به دیدگاه ها و استراتژی های بلند مدت ترجیح داد. دیدگاه بلند مدت، اغلب فرصت های موفقی را از توفیق «هزینه» در مقابله با «فایده» که می تواند در ابتدای چرخه تجربه و به یک موفقیت مستمر تبدیل شود، ارائه دهد.