گفتاری کوتاه در باب فرهنگ عذرخواهی و دگرخواهی

مفهوم «توسعه» یعنی توانایی گفتنِ «لطفاً» و «متأسفم، ببخشید»!

 

فیلم کوتاه ۵ دقیقه‌ای «بهترین بابای دنیا» (World’s greatest dad) ویدئوی کوتاهی‌ست با مضامین تربیتی،اجتماعی که پیام اصلی آن حول محور توانایی گفتن متأسفم(sorry) به عنوان یک مهارت اجتماعی مهم می‌باشد. در این فیلم کوتاه، پدر تلاش می‌کند به نحو شایسته و در یک موقعیت واقعی، مهارت «عذرخواهی» و گفتن «متأسفم، ببخشید» را به کودک خود بیاموزد، اما با مقاومت و لجبازی دختر کوچکش روبرو می‌شود. شاید بهترین جمله دیالوگ این فیلم، همان جمله پدر به دخترکش می‌باشد که حاضر نیست بابت «خطای» خود «عذرخواهی» نماید:
“I know it’s hard to say sorry but please try it.”

همان مشکلی که بسیاری از افراد جامعه ما نیز با آن درگیرند یعنی سخت بودن عذرخواهی!
اما اگر بپذیریم که خود و دیگران دارای معایبی هستیم که گاهی با یک تنش و اختلال ممکن است این عیب آشکار شود عذرخواهی کردن به خاطر آن سخت نخواهد بود.

▪اما چرا این مهارت‌ها و توانایی‌ها مهم هستند؟

از آنجایی‌که کیفیت زندگی انسان به عنوان یک موجود اجتماعی در گرو تعاملات سازنده و سالم گروهی و اجتماعی است حضور و مشارکت در این عرصه، کسب مهارت‌های عملی و توانمندی‌های لازمِ زیست‌جمعی را اجتناب‌ناپذیر می‌نماید تا به بهبود روابط با دیگران و توسعه آن بینجامد.
امروزه در ارتباطات میان فردی، گروهی و اجتماعی فرهنگ عذرخواهی و پذیرش مسئولیت خطا و اشتباه خود، نقش به‌سزایی در کاهش تنش‌ها و سوءتفاهم‌ها، آرام کردن جامعه، بازسازی اعتماد آسیب دیده و تقویت سرمایه اجتماعی و در نتیجه ایجاد جامعه‌ای سالم، پویا، پیشرفته و توسعه‌یافته دارد.
فرهنگ عذرخواهی و پذیرش خطاها و اشتباهات، خود نشانه عقلانیت و توسعه یافتگی است. در حالی‌که فقدان آن که به دلایلی مانند عدم عقلانیت، تکبر، غرور، خشم، شرم، ترس از تنبیه و جزا، ارزش نبودن عذرخواهی، درونی نشدن این باور و غیره اتفاق می‌افتد، از نشانه‌های توسعه نیافتگی می‌تواند باشد، به‌ویژه اگر این موضوعِ مهم، به حوزه روابط اجتماعی و مهم‌تر از همه، رابطه سرنوشت‌ساز حکومت با مردم مربوط باشد.

واقعیت آن است که بسیاری از ما توانایی ساده اما مهمِ گفتنِ «لطفاً» و «متأسفم، ببخشید» را نداریم.
توانایی «عذرخواهی» چیزی نیست که یک‌باره و در سن بزرگسالی در ما ظاهر شود بلکه رفتاری‌ست تربیتی که باید از کودکی آموخت، از خانواده و دبستان.

این‌که می‌بینید فرهنگ «عذرخواهی» در خطاهای رخ داده حتی در میان مدیران و مسئولان ما ضعیف است نشان از یک آسیب تربیتی،اجتماعی جدی‌ست که باید چندین نسل به کودکانمان آموزش دهیم و کار کنیم تا همین توانایی‌های ساده را بیاموزند. یاد بگیرند اولین گام زندگی اجتماعی، توانایی گفتن «لطفاً» و «متاسفم!» است. توانایی‌های بزرگی که خانواده‌ها، مدارس و رسانه‌های ما باید روی آن متمرکز شوند تا به مرور به فرهنگ عمومی جامعه تبدیل شود. فرهنگی که با خود احترام، دگرخواهی، لطافت و عشق ورزیدن به همراه می‌آورد.

اولین و مهم‌ترین کلمه‌ای که باید به کودک آموخت کلمه «لطفا» است.
«لطفا»، روح انسانیت و لطافت را از کودکی در ما نهادینه می‌کند آن‌چنان که وقتی بزرگ‌تر می‌شویم این همه دعوا، مشاجره، خشونت، نزاع، درگیری و کوفتن و زدن نخواهیم داشت!!

دو کلمه please و sorry به نوعی مکمل هم هستند. «لطفا» و «متأسفم»، زمینه نگرش‌ مثبت و تفاهم را در بستری از احترام، بین دو نفر به گونه‌ای شگفت‌انگیز تقویت می‌کند.
ای‌کاش در تربیت کودکان خود در خانواده، مهدکودک و مدرسه به این دو کلمه معجزه‌آسای زندگی‌بخش اهتمام جدی می‌کردیم.
کلماتی که گمشده امروز جامعه ماست!

در مغرب زمین دو واژه «لطفا» و «ببخشید،متأسفم» پربسامدترین و پرکاربردترین واژگان است اما در اندیشه بزرگان مشرق زمین به‌ویژه ایران عزیز مفهمومی فراتر، انسانی‌تر و فرازمینی‌تری به نام «عشق» وجود دارد که مبدأ و منشأ والاترین رفتار است که در دگرخواهی و تقدم یاران و دیگران بر خود متجلی می‌شود و اگر چنین شود «لطفا» و «ببخشید» جلوه‌هایی کمرنگ از دگرخواهی است. مع‌الاسف این دُرّ نادر در میان جامعه ما چندان درخشان نیست. بر ماست که به کودکانمان عشق ورزیدن به مخلوقات خداوند اعم از حیوان و انسان را در عمل بیاموزیم و به بزرگانمان نیز یادآوری کنیم:

آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است
با دوستان مروت با دشمنان مدارا

?حسن بهنام، اهواز، ۹۸/۱۰/۳۰