خورنا – فرزاد شعبانی

یادداشت های اختصاصی خورنا

معرفی کتاب “تحقیق ما للهند ابو ریحان بیرونی، به مناسبت روزبزرگداشت ابوریحان بیرونی و روز مردمشناسی

ابو ریحان محمد بن احمد خوارزمی ( ۳۶۲- ۴۴۰ق )ریاضی دان، منجّم، مردم شناس و هند پژوه بزرگ در بیرون شهر خوارزم به دنیا آمد و به همین سبب به بیرونی شهرت یافت.

امروز حدود بیست اثر از او به جا مانده است که برخی از مهمترین آن ها عبارتند از: آثارالباقیه عن القرون الخالیه درباره تقویم ها و گاه شماری ملل و اقوام مختلف و آداب و رسوم و جشن ها و مراسم آنان، تحدید نهایات الاحکام لتصحیح مسافات المساکن درباره مختصات جغرافیایی مناطق مختلف جهان، مقاله فی النسب التی بین الفلزات و الجواهر و الحجم درباره چگالی و وزن مخصوص مواد، افراد المقال فی امرالظلال که رساله ای جامع درمورد ماهیت نور و سایه و انعکاس نوراست، پاتنجلی ترجمه و تفسیر کتابی هندی درباره مسائل فلسفی و عرفانی، تحقیق ما للهند درباره سرزمین هند و معارف آن که مهمترین کتاب در باره هندشناسی تا قرن نوزده است.

آخرین کتاب او که در آخر عمر خود نوشته است الصیدنه نام دارد که درباره داروها و داروشناسی و معرفی حدود ۷۲۹ داروست.

این کتاب را ابوریحان بیرونی به زبان عربی نوشت، در مقاله تحقیق ماللهند در جلد چهارم دایره المعارف تشیع درباره این کتاب می‌خوانیم:
ابوریحان بیرونی همراه سلطان محمود غزنوی به هند رفت و زبان سانسکریت را آموخت و با عادات و مقالات و مذاهب ایشان آشنایی نزدیک یافت.

نکته مهم این است که این کتاب به صورت جامع و گسترده به هندشناسی پرداخته است
در همین زمینه در دایره المعارف تشیع می خوانیم: “اعتقادات هندوان، شرایع و احکام، عبادات و فرائض، اعیاد و مراسم آنان طیّ ۸۰ باب مورد بحث واقع شده است، همچنین نظام طبقات اجتماعی، خطوط و کتابت ها، مواریث و علوم ادبی آن‌ها را یاد کرده است.
در باب دانش نجوم نزد ایشان و صورت زمین، اقسام شهور و سنین، حسابات روز و شب، عقایدشان درباره خسوف و کسوف به تفصیل سخن گفته است.

این کتاب را نخستین بار دانشمند آلمانی ادوارد زاخائو در قرن نوزدهم به آلمانی سپس به انگلیسی ترجمه کرد.