در گفتگوی خورنا با یک نویسنده، محقق و پژوهشگر مطرح شد:

صدا و سیما می توانست پردازش بهتر و کاملتری از ابعاد زندگی و شخصیت بی بی مریم داشته باشد

به بهانه انتشار فیلمی از زندگی سردار بی بی مریم بختیاری، به سراغ دکتر غفار پوربختیار نویسنده، محقق و پژوهشگر رفتیم تا نظر وی را در مورد این سریال بدانیم.

خورنا |نصرت ناصری کریموند:

آقای دکتر در مورد بی بی مریم بختیاری به صورت مختصر توضیح بفرمایید؟

بی بی مریم بختیاری دختر حسینقلی خان ایلخانی بختیاری و بی بی فاطمه کیان ارثی چهار لنگ در حدود سال ۱۲۵۳ ه.ش/۱۲۹۲ه.ق در میان سیاه چادرهای ایل بختیاری بدنیا آمد.هشت نه ساله بود که پدرش به دستور ناصرالدین شاه قاجار و به دست شاهزاده ظل السلطان در۲۷رجب ۱۲۹۹/ ۲۴خرداد۱۲۶۱ در اصفهان به قتل رسید.با قتل ایلخانی دوران بدبختی و درباری بی بی مریم و برادران و خواهرانش آغاز گردید.با قتل پدر دو تن از برادران بی بی مریم بنام اسفندیار خان و علی قلی خان به سیاهچال ظل السلطان افکنده شدند.پس از هفت سال با عزل ظل السلطان از حکومت؛ برادران بی بی مریم از زندان آزاد شدند و به حکومت رسیدند و بنابراین دوران خوشبختی دوباره آغاز شد.بی بی مریم از زمان تولد توسط پدرش نامزد علیقلی خان چهار لنگ شده بود یا به اصطلاح نافه بران او شده بود.با آزاد شدن برادران به ازدواج علیقلی خان درآمد و به خانه شوهر رفت.حاصل این ازدواج سه پسر بنام های محمدعلی،علیمردان و سهراب بود که سهراب در طفولیت فوت کرد.پس از چهار سال شوهرش فوت کرد و بی بی مریم به نزد برادرانش بازگشت. او مدتها بعد با عموزاده‌اش فتح الله خان سردار ارشد ازدواج کرد که حاصل این ازدواج پسری بنام مصطفی قلی بود. شوهر دوم بی بی مریم توجه چندانی به بی بی و خانواده اش نداشت و همه اوقات خود را در اصفهان سپری می‌نمود.بنابراین همه امور زندگی بر دوش بی بی مریم افتاده بود. بی بی مریم قبلاً تحت آموزش و راهنمایی برادرش علی قلی خان سردار اسعد قرار گرفته بود و باسواد گردیده بود.کتابهای تاریخی زیادی خوانده بود. طرفدار حقوق زنان بود.علاقه زیادی به نابودی ظلم و استبداد قاجاریه داشت.معتقد به پیشرفت و توسعه ایران بود. در طی جنگ جهانی اول و اشغال خاک ایران توسط روس‌ها و انگلیسی ها بی بی مریم به مبارزه با آنها و دفاع از خاک میهن و ایل بختیاری برخاست و با آنها به نبرد مشغول شد. بی بی مریم حتی کاردرف شارژدافر آلمان را در مقابل روس‌ها و انگلیسی ها در پناه خود گرفت و پس از چند ماه از کشور خارج نمود. ویلهلم دوم امپراتور آلمان پس از شنیدن داستان نجات کاردرف توسط زنی ایرانی بنام بی بی مریم بختیاری تندیس و نشان لیاقت برای وی به ایران فرستاد و از آن پس بی بی مریم به سردار مریم بختیاری ملقب و مشهور شد. پسر بی بی مریم بنام علی مردان در سال ۱۳۰۸ه.ش برضد رضا شاه پهلوی قیام کرد اما سرانجام دستگیر و زندان شد و در ۱۳۱۳ه.ش تیرباران گردید.بی بی مریم سه سال پس از مرگ شیر علی مردان زنده بود اما سرانجام درسال ۱۳۱۶ه.ش در اصفهان درگذشت و در تکیه میرفندرسکی قبرستان تخت فولاد دفن گردید.

لطفا درباره وجوه و ابعاد شخصیتی سردار مریم نیز توضیح دهید.

بی بی مریم یکی از زنان ممتاز و بی نظیر دوران خود بود. او شخصیتی دانا و باسواد،اهل تاریخ و فرهنگ،دارای صراحت و شجاعت در کلام و قلم و عمل،میهن پرست واقعی،دارای روحیه ای مستقل و اندیشه ای پویا، آزادی خواه و قانون گرا،مصلح اجتماعی،علاقمند به کارهای عام المنفه و خیر خواهانه،طرفدار حقوق انسان ها و بویژه حقوق زنان بوده است. شخصیت او بسیار تحت تأثیر و راهنمایی برادرش علی قلی خان سردار اسعد شکل گرفته بود.مبارزات طولانی او با استبداد ظالم داخلی و استعمار متجاوز خارجی و انتقادش از بی عدالتی در ایران بخصوص نسبت به زنان این مسئله را بوضوح نشان می‌دهد

نظر شما درخصوص سریالی که صداوسیما درباره زندگی و افکار و اقدامات سردار مریم تحت عنوان« بانوی سردار»ساخته است چیست؟

این سریال کوتاه یا به عبارتی مینی سریال از چند جهت قابل بررسی می باشد. اولاً در آغاز سخن از مسئولان سیمای ملی و بویژه شبکه استانی جهان بین که این سریال را تولید کرده است سپاسگزارم که تلاش کرده است تا یکی از شخصیتهای برجسته و اثرگذار ایل بختیاری را به ایرانیان عزیز در سراسر کشور و حتی خارج از کشور معرفی نماید. انصافا در روزگاری که نامگذاری یکی از خیابان ها و میادین پایتخت و حتی شهرهای بختیاری نشین به نام یکی از رجال و شخصیت های بختیاری متاسفانه امری محال و غیر ممکن است این اقدام صداوسیما در خور تقدیر می باشد و امیدوارم که معرفی شخصیت های بختیاری توسط صدا و سیما همچنان تداوم داشته باشد.اما این سریال اگرچه نقاط قوتی چون پرداختن به ابعاد و زوایای شخصیتی بی بی مریم همچون شجاعت و جنگاوری و روحیه مبارزاتی،عدالت خواهی و دفاع از مظلومان و کمک به مردم فقیر و فرودست توسط بی بی مریم ،استفاده از موسیقی مناسب بختیاری، توجه به شاهنامه خوانی بختیاریها، توجه به جشن ها و رقص های بختیاری ها و…دارای نقاط ضعف اساسی و تاثیر گذار می باشد

این سریال اگرچه در میان افرادی که تبار بختیاری ندارند با استقبال زیادی مواجه شده است اما با واکنش های متفاوتی از جانب بختیاری ها مواجه شده است. اگر چه عده ای از بختیاری ها بر این باورند که پخش این سریال بخصوص از شبکه سه سیما باعث معرفی و مطرح شدن این بانوی بختیاری می‌گردد اما عده‌ای از نخبگان بختیاری بر این اعتقادند که این سریال ضعف های عمده و اساسی همچون عدم تطابق وقایع سریال با واقعیت های تاریخی، رعایت نشدن کرونولوژی تاریخی، عدم استفاده از البسه و پوشاک واقعی بختیاریها، رعایت نکردن گویش بختیاری ها و خیلی ایرادات اساسی دیگر نه تنها در معرفی تاریخ، فرهنگ و هنر ایل بختیاری به مردم ایران موفق عمل نکرده است بلکه در معرفی و مطرح کردن شخصیت بی بی مریم به مردم ایران و جهان نیز چندان موفق نبوده است.

به نظر من اگر چه این نظر بعضی نخبگان بختیاری درست است و ضعف های شدید محتوایی،فنی و تاریخی در سریال کاملآ مشهود است که نشانگر بی اطلاعی و عدم آشنایی واضح کارگردان و سایر عوامل سریال نه تنها با شخصیت بی بی مریم بلکه ناآشنایی آنها با تاریخ و فرهنگ بختیاری می باشد، با این وجود نفس عمل سیمای جمهوری اسلامی در معرفی یکی از چهره های تاثیر گذار بختیاری ،مهم و ارزشمند است

اما معرفی هر شخصیتی بایستی در همه ابعاد و وجوه شخصیتی آن فرد باشد. یعنی به صورت کامل و در همه ابعاد باشد نه بصورت گرته برداری و تک بعدی. بنظرم سیمای جمهوری اسلامی می توانست پردازش بهتر و کاملتری از ابعاد زندگی و شخصیت بی بی مریم داشته باشد. با این پردازش ناقص و تک‌بعدی که سیمای ملی ارائه کرده است دختران ما نمی توانند از این بی بی الگو گرفته و او را در مسیر زندگی سرمشق خود قرار دهند زیرا فقط ابعاد و جنبه‌های نظامی و جنگی زندگی بی بی مریم را به نمایش گذاشته است و از پرداختن به سایر ابعاد شخصیتی او همچون ابعاد اجتماعی،فرهنگی، اقتصادی غافل مانده است

تازه صدا و سیما حتی در معرفی و ارائه همین جنبه نظامی و جنگی بی بی مریم نیز از خیلی مسائل غفلت کرده است. مثلاً در کدام منبع معتبر تاریخی نوشته شده است که وی با انگلیسی ها جنگیده است. بلکه اتفاقاً بی بی مریم بطور مکرر با روس‌های تزاری جنگیده است نه انگلیسی ها. کجای تاریخ نوشته است که بی بی مریم با ظل السلطان جنگیده است.همه اینها مبالغاتی است که فیلم نامه نویس و کارگردان به این سریال داده اند

بله این درسته که این سریال اقتباسی تاریخی از زندگی بی بی مریم است و سریال هنری است و صد البته هر فیلم یا سریال بایستی جنبه داستانی داشته باشد تا برای بینندگان جذابیت داشته باشد امام نفس این سریال تاریخی است و نویسنده نمی تواند منابع و مستندات تاریخی را کاملا نادیده بگیرد.مگر سریال مختارنامه سریالی با اقتباس تاریخی نبود اما دیدیم که از منابع تاریخی بسیار زیادی استفاده کرده و در پایان سریال این منابع را معرفی کرده بود

کلام آخر ؟

بنظرم اگر چه صدا و سیما و عوامل این سریال زحمت زیادی کشیده اند که در همین جا از همه آنها تشکر می نمایم اما ای کاش شتابزدگی نمی کردند و پس از شناخت کاملتری از بی بی مریم و ایل بختیاری و گرفتن مشاوره از چند تن از بختیاری ها یک بار و برای همیشه یک سریال فاخری درباره این بانوی برجسته و اثرگذار بختیاری می ساختند.

 

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *