خورنا- مطالعات انجام شده بر روی لرزه‌خیزی ۱۳ ساله استان خوزستان از سوی محققان کشور نشان می‌دهد بیش از ۸۰ زمین‌لرزه در گستره وسیع‌تر و حدود ۳۰ زمین‌لرزه در زون‌های نزدیک به رومرکز زلزله مسجدسلیمان در یک ماهه اخیر رخ داده است و پهنه جنوبی مسجد سلیمان، گستره‌های اطراف شوشتر، سمت شرقی و جنوبی بهبهان از جمله نواحی فعال لرزه‌ای در یک ماه پیش از رخداد زلزله ۵.۷ بوده است.

بر اساس گزارش مرکز لرزه‌نگاری مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، در ساعت ۱۱ و ۳۰ دقیقه روز دوشنبه ۱۷ تیر زمین‌لرزه‌ای با بزرگای ۵.۷ در شرق مسجد سلیمان و ۲۹ کیلومتری شمال غرب ایذه رخ داد. عمق کانونی این زلزله در ۱۷ کیلومتری در نقطه رومرکزی به ارتفاع ۶۶۱ متری از سطح آب دریا، در استان خوزستان به ثبت رسید. رومرکز زلزله از شهر مسجد سلیمان ۲۰ کیلومتر و در شرق آن و از شهر ایذه ۳۷ کیلومتر فاصله داشته و در شمال غرب آن قرار دارد. رومرکز زلزله از شهر اهواز نیز دارای فاصله مستقیم حدود ۱۰۰ کیلومتری بوده است.

رومرکز زلزله ۵.۷ مسجد سلیمان در روز ۱۷ تیر

دکتر علی بیت‌اللهی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اهمیت زلزله روز دوشنبه مسجد سلیمان گفت: تاج سد “گدار” (سد مسجد سلیمان) در ۱۳ کیلومتری شمال غرب رومرکز زلزله ۵.۷ و دریاچه سد شهید عباسپور در ۲۰ کیلومتری شمال شرق رومرکز این زلزله قرار گرفته است که بر اهمیت توجه به این رخداد لرزه‌ای می‌افزاید.

وی با اشاره به میزان تلفات جانی و جراحت وارد شده بر مردم بر اساس این زلزله، خاطر نشان کرد: طبق اخبار دریافتی از مسئولین استانی، یک نفر بر اثر سکته قلبی ناشی از هیجانات لحظات رخداد زمین‌لرزه فوت کرد و تا این لحظه بیش از ۶۰ نفر مصدوم شدند. اغلب مصدومان از حوزه شهرستانی مسجد سلیمان بودند. ضمن آنکه در شهرهای “باغملک”، “ایذه” و آبادی‌های این حوزه‌ها نیز عمده مصدومیت‌ها جزئی و به دلیل فرار از ساختمان‌ها در هنگام رخداد زلزله بوده است.

بیت‌اللهی با بیان اینکه ۶۶ مدرسه با مصالح سنگ و گل و ۱۴ مدرسه با مصالح مالت و آجر دچار آسیب شدند، ادامه داد: برآورد ما این است که با ارزیابی مدارس آبادی‌های واقع در فواصل نزدیک به رومرکز خسارت‌های بیشتری از مدارس البته در سطح ترک و شکاف دیوارها گزارش شود.

وی با بیان اینکه مسیر ارتباطی مسجد سلیمان به ایذه، دو راهی “بی بیان” و جاده روستای “جریک” سه مسیری بودند که در بدو رخداد زلزله دچار ریزش‌های دامنه‌ای شده و لحظاتی مسدود شدند، یادآور شد: انسداد این مسیرها با تلاش کارکنان راهداری انسداد رفع شد، ضمن آنکه طبق گزارش‌های ارسالی ساختمان دو مسجد نیز خسارت دیدند و ساختمان بیمارستان “نفت” مسجد سلیمان نیز دچار خسارت شده است.

عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، ریزش کوه را از دیگر رخنمون‌های زلزله ۵.۷ مسجد سلیمان عنوان کرد و گفت: کوه “آسماری” در چندین نقطه ریزش کرده و نقاط ریزشی اغلب در حوالی شهرستان مسجد سلیمان و در سوی جنوب شرقی آن واقع شده‌اند. علاوه بر آن در ۳۰ روستا از توابع شهرستان مسجد سلیمان، به ۲۰۰ واحد مسکونی آسیب وارد شد.

به گفته این مقام مسؤول در روستاهای “هفت شهیدان”، “عوض‌آباد”، “چشمه زالوک”، “زمان‌آباد”، “توگاه”، “رضاآباد”، “آب بهار ۱ و ۲”، “احمدآباد”، “گچ خلج”، “راکه”، “سلطان‌آباد”، “برجک ۱ و۲”، “حامال احمد”، “حیات غیب”، “تنگ حیدر”، “چال استراق”، “قبله‌ای علیا و سفلی”، “علی‌آباد قلنبران”، “کریم‌آباد”، “منصورآباد”، “حسن‌آباد” و “تقی‌آباد” تخریب‌هایی گزارش شده است.

داده‌های شتابنگاری

مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با تاکید بر اینکه بر اساس اعلام شبکه ملی شتابنگاری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، تعدادی از ایستگاه‌های شتابنگاری مستقر در استان، رکورد زلزله ۷.۵ را ثبت کرده‌اند، افزود: از ایستگاه‌هایی که تا لحظه تدوین این گزارش داده‌های آنها قرائت شده، ایستگاه‌های لالی در فاصله ۵۷ کیلومتری شمال‌غرب رومرکز زلزله با شتاب بیشینه ۲۲ سانتی‌متر بر مجذور ثانیه، رامهرمز در فاصله ۷۴ کیلومتری جنوب رومرکز با شتاب ۱۸، اهواز در فاصله ۱۰۰ کیلومتری جنوب غرب رومرکز با شتاب ۱۷، الهایی در ۹۲ کیلومتری غرب رومرکز با شتاب ۱۶، هویزه در ۱۴۵ کیلومتری غرب رومرکز با شتاب ۱۶ و شوشتر در ۶۲ کیلومتری غرب رومرکز با شتاب ۱۴ سانتی‌متر بر مجذور ثانیه بوده است.

وی همچنین به میزان شدت این زمین‌لرزه اشاره و خاطر نشان کرد: بر اساس روابط تجربی که برای زلزله‌های ایران کار شده است، زلزله با بزرگی ۵.۷ حداکثر شدت ۷ بر پایه جدول مرکالی اصلاح شده و در یک محدوده خیلی کوچک به شعاع حدود ۳ کیلومتری را می‌تواند ایجاد کند.

تعداد پس‌لرزه‌های زلزله مسجدسلیمان

بیت‌اللهی به بیان تعداد پس لرزه‌های زمین‌لرزه ۵.۷ مسجد سلیمان پرداخت و اظهار کرد: تاکنون ۳۸ پس‌لرزه با بزرگی‌های متفاوت بر اساس اطلاعات سایت مرکز لرزه‌نگاری ثبت شده است. عمق پس‌لرزه‌های زلزله ۷.۵ مسجد سلیمان حدود ۱۳.۵ کیلومتر برآورد می‌شود.

اطلاعات آماری عمق پس‌لرزه‌های زلزله ۵.۷ مسجد سلیمان

دبیر کارگروه ملی مخاطرات با تاکید بر اینکه محدوده پوشش پس‌لرزه‌ها به ابعاد ۳۳ کیلومتر در شمال غرب – جنوب شرق و ۲۵ کیلومتر در جنوب غرب – شمال شرق بوده است، اضافه کرد: در روند توزیع پس لرزه‌ها، نکته مهم، گسترش پس لرزه‌ها پس از رخداد اصلی و چند پس لرزه بزرگ آن با بزرگی ۴.۷، ۴ و ۳.۹ به سمت جنوب رومرکز از یک سو و گسترش آنها به سوی غرب (لبه‌های فروافتادگی دزفول در این بخش) از سوی دیگر است. نسبت به زمان آهنگ، رخداد پس لرزه‌ها کندتر و بزرگی آنها نیز کوچک‌تر شده است.

وی ادامه داد: در ریتم رخدادی پس لرزه‌های این ناحیه، نظیر حالتی که در زمین لرزه‌های اردل ۴.۷ و ایذه ۴.۵ مشاهده شد، توقف مقطعی، تجمع تنش و رخداد پس‌لرزه‌ای، روند غالب در منطقه است. عدم رخداد پس لرزه‌ها به مدت طولانی گاه منجر به رخداد پس‌لرزه بزرگ‌تر می‌شود.

گسل مسبب زلزله ۵.۷ مسجد سلیمان

بیت‌اللهی ساز و کار زلزله روز دوشنبه مسجدسلیمان را بر اساس گزارش USGS و GFZ که در سایت EMSC آورده شده است، از نوع فشاری (راندگی) ذکر کرد و گفت: این امر با خصوصیت گسل‌های موجود در منطقه سازگار است.

سازوکار کانونی زلزله مسجد سلیمان

عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، ادامه داد: محدوده رومرکزی زلزله با سگمنت‌هایی (نواحی) از گسل عمده و بزرگ “پیشانی کوهستان” در برگرفته شده است. از طرفی مرکز تکتونیکی فروافتادگی دزفول (گاهی گسل “لهبری” هم نامیده شده است) نیز تا جنوب غرب گستره پوشش پس‌لرزه‌های زلزله ۵.۷ مسجد سلیمان ادامه دارد. همچنین گسل شناخته شده “مسجد سلیمان” نیز در حاشیه شهر مسجد سلیمان با توجه به شیب صفحه گسل و عمق کانونی زلزله ۵.۷ در محدوده غربی رومرکز جانمایی شده است.

وی یادآور شد: با توجه به جهت شیب صفحات گسلی راندگی منطقه که به سوی شرقی و شمال شرقی هستند و نیز نظر به عمق کانونی زلزله مسجد سلیمان، استنباط این است که گسل‌های واقع در غرب رومرکز زلزله، باید به عنوان گسل مسبب زمین لرزه مورد کنکاش قرار گیرند. به نظر من با توجه به عمق کانونی زلزله و شیب و جهت شیب گسل‌های منطقه و مکانیسم زلزله، گسل مسجد سلیمان یکی از ساختارهای موازی مرز فروافتادگی دزفول می‌تواند به عنوان گسل مسبب این زلزله ۷.۵ در نظر گرفته شود.

به گفته این محقق حوزه مخاطرات، سگمنت‌هایی از گسل پیشانی کوهستان نیز در مجاورت رومرکز زلزله جانمایی شده است؛ اما بنا به عمق زلزله و نیز شیب ملایم گسل پیشانی، به نظر محتمل‌تر این است که گسل‌های غربی‌تر از آن به عنوان گسل مسبب در نظر گرفته شود.

لرزه‌خیزی منطقه مسجد سلیمان

بیت‌اللهی با تاکید بر اینکه محدوده رومرکز این زلزله و اطراف آن، زون فعالی از نظر لرزه‌خیزی است، خاطرنشان کرد: در روز ۱۰ مهرماه سال ۱۳۹۷ زلزله‌ای با بزرگی ۴.۷ در حوالی “اردل” در استان چهارمحال و بختیاری رخ داد. در ادامه در روز پنج‌شنبه، ۱۰ آبان ۱۳۹۷، در ۱۸ کیلومتری جنوب شرق “ایذه” استان خوزستان زلزله با بزرگی ۵.۴ رخ داد و در ادامه این روند و با مهاجرت زلزله‌ها به سمت غرب، زلزله ۵.۷ مسجد سلیمان رخ داد.

رومرکز زلزله‌های اردل و ایذه

عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی یادآور شد: از زمان رخداد زلزله “اردل” (مهرماه ۱۳۹۷) تا رخداد زلزله مسجد سلیمان (۱۷ تیرماه ۱۳۹۸) زمین‌لرزه‌های خرد و متوسطی در همین نوار تکتونیکی رخ داده است. بررسی شکل‌ها و نقشه‌های جانمایی زلزله نشان می‌دهد که روند رخداد زلزله‌های متوسط و بزرگ به سمت غرب است. در غرب رومرکز زلزله ۵.۷ مسجد سلیمان، شهرهای “شوشتر”، “دزفول” و “اهواز” قرار گرفته‌اند که به وسیله ساختارهای گسلی موازی در ایالت زاگرس در برگرفته شده‌اند.

وی با تاکید بر اینکه این گسل‌ها “جنبا” و لرزه‌زا هستند و ضرورت دارد تا با دقت فعالیت و رخدادهای لرزه‌ای آنها مانیتور شود، یادآور شد: اینکه آیا در ادامه این روند، زلزله تأثیرگذاری در حوالی شوشتر، دزفول و یا اهواز رخ دهد، روشن نیست و با توجه به پیچیدگی رفتاری ایالت لرزه زمین‌ساختی زاگرس، نمی‌توان به طور روشن به این سوال پاسخ داد، ولی واضح است که باید رژیم لرزه‌خیزی این منطقه به دقت مورد پایش قرار گیرد.‌

توالی شرق به غرب رخدادهای متوسط از زلزله “اردل” تا زلزله مسجد سلیمان در کمتر از یک سال

بیت‌اللهی با اشاره به تصویر ذیل، با بیان اینکه زمین‌لرزه‌های سال ۲۰۰۶ از سایت مرکز لرزه‌نگاری مؤسسه ژئوفیزیک گردآوری و در چهارگوشی به ابعاد ۲ در ۳ درجه به نقشه درآورده شده است، خاطر نشان کرد: بر اساس این مطالعات در مدت تقریبی ۱۳ سال، ۲۵۶۵ زمین‌لرزه با بزرگای بالای ۲.۵ از “شهرکرد” در شرق تا “اندیمشک” در غرب ثبت شده است. خوشه‌های لرزه‌ای آشکاری در محدوده‌های مختلف در این نقشه به وضوح قابل تشخیص است؛ به گونه‌ای که این خوشه‌ها در جنوب غربی شوشتر، جنوب مسجد سلیمان، حوالی دزفول و اندیمشک قابل شناسایی هستند.

وی یادآور شد: ارزیابی‌های اولیه آماری بر روی این تعداد از زمین‌لرزه‌ها نشان می‌دهد که متوسط بزرگی زمین‌لرزه‌ها در این چهارگوش ۳ است که معرف تعدد رخداد زلزله‌های کوچک‌تر بوده و امر طبیعی است. متوسط عمق زلزله‌ها نیز ۱۲ کیلومتر برآورد شده است. بزرگترین زلزله رخ داده ۱۳ سال اخیر در این چهارگوش، زلزله ۱۷ تیرماه ۱۳۹۸ با بزرگی ۵.۷ بوده است.

مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به زلزله‌های یک ماه اخیر منطقه اطراف زلزله ۵.۷ مسجد سلیمان استان خوزستان، اظهار کرد: این بررسی نشان می‌دهد جنبایی نوین گسل‌های منطقه قابل برآورد است؛ چراکه بیش از ۸۰ زمین‌لرزه در گستره وسیع‌تر و حدود ۳۰ زمین‌لرزه در زون‌های نزدیک به رومرکز زلزله مسجد سلیمان در یک ماهه اخیر رخ داده است. پهنه جنوبی مسجد سلیمان، گستره‌های اطراف شوشتر، سمت شرقی و جنوبی بهبهان از جمله نواحی فعال لرزه‌ای در یک ماه پیش از رخداد زلزله ۵.۷ بوده است.

منبع: ایسنا

انتهای پیام/