احمدرضارستمی: به گزارش خبرگزاری خورنا در سومین نشست کارگروه تاریخ انجمن تاریانا خوزستان که به مناسبت روز جهانی صنایع دستی و با موضوع «صنایع دستی میراث مشترک خوزستان» در محل خانه سمن‌های استان خوزستان در اهواز برگزار شد اشکان زارعی گفت: روزگاری صنایع دستی به یک کارهای دستی گفته می‌شدند که برپایه مواد موجود در محل زندگی اشخاص ساخته میشدند و سپس برای تامین مایحتاج روزانه و کسب درآمد حداقلی برای زندگی افراد به فروش می‌رسیدند اما با گذشت زمان این کارهای دستی با گسترشی که پیدا کردند علمی‌تر و جهانی‌تر شده و با در نوردیدن مرزها نه تنها به صورت علمی در دانشگاهها تدریس می‌شوند بلکه با تبدیل شدن به صنعت و اقتصاد در مباحث اشتغالزایی و درآمد‌زایی هم از آنها استفاده می‌شود.

۲۰ خرداد به پیشنهاد کشور ایران به عنوان روز جهانی صنایع دستی نامگذاری شد

وی عنوان کرد: مهمترین ویژگی صنایع دستی اینست که به عنوان نماینده و سفیر فرهنگی یک منطقه تلقی می‌شوند یعنی صنایع دستی در واقع انتقال دهنده باورها، فرهنگها، آیین‌ها، نگرشها و جهان‌بینی ملت‌ها و تمدنها از یک گوشه جهان به گوشه دیگر می‌باشند.

این پژوهشگر تاریخ افزود: البته جنبه‌های هنری صنایه دستی هم بسیار حائز اهمیت می‌باشند زیرا این صنایع نه تنها زیبایی خاصی‌ به محیط‌های خانگی و نمایشگاهی یک کشور می‌دهند بلکه شکل ظاهری شهرهای آن کشورها را نیز به سمت و سوی زیبایی سوق می‌دهند.

زارعی اظهار کرد: کشور ایران در سال ۲۰۱۰ میلادی به شورای جهانی صنایع دستی که وابسته به سازمان جهانی یونسکو است پیشنهاد می‌دهد که روز ۱۰ ژوئن برابر با ۲۰ خرداد را به عنوان روز جهانی صنایع دستی نامگذاری شود.

تنوع در صنایع دستی خوزستان رابطه مستقیمی با تنوع فرهنگی در این استان دارد

رییس کارگروه تاریخ انجمن تاریانا خوزستان در مورد اهداف اصلی برگزاری روز جهانی صنایع دستی گفت: شناسایی و معرفی انواع صنایع دستی و رشته‌های گوناگون آن به جهانیان، بازشناسی مجدد رشته‌هایی از صنایع دستی که در حال فراموش شدن هستند و‌ نیز ارج گذاری به تلاشگران این عرصه و معرفی آنها به جامعه از جمله اهداف اصلی نامگذاری روز جهانی صنایع دستی است.

وی پاسداشت مناسبتهای فرهنگی، تاریخی کشور و خوزستان را از جمله اهداف اصلی انجمن تاریانا دانست و افزود: در این راستا انجمن تاریانا خوزستان سال گذشته در شهرستان دزفول توانست به مناسبت روز جهانی صنایع دستی از تلاشهای استاد علی نقاش یکی از صنعتگران زبده و با سابقه‌ کشور در زمینه نقاشی قهوه‌خانه‌ای تقدیر و تشکر کند.

زارعی در مورد علت نامگذاری این نشست با نام «خوزستان، میراث مشترک صنایع دستی» گفت: خوزستان رنگین‌کمانی از اقوام و فرهنگهای مختلف است و مردمان این استان کهن از دیرباز اهل تسامح و تساهل و همزیستی مسالمت‌آمیز بوده‌اند بطوریکه شهری مانند هرمز اردشیر یا اهواز کنونی محل سکونت ادیان، نگرشها، گویشها و اقوام گوناگون بوده است و همین گوناگونی نیز در صنایع‌دستی این استان به خوبی نمود پیدا کرده است.

صابئین مندایی از هر ایرانی، ایرانی‌تر هستند/ ایران بام صنایع دستی جهان است

این پژوهشگر تاریخ، مینای اهواز و خوزستان را یکی از شناسه‌های صنایع دستی خوزستان دانست و افزود: مینا یکی از صنایع دستی هم میهنان مندایی ما در خوزستان است که در واقع از شهرت جهانی بسیار بالایی برخوردار است.

وی در ادامه با بیان اینکه هموطنان مندایی از بسیاری از ایرانی‌ها نیز ایرانی‌تر می‌باشند اظهار کرد: سه‌سال پیش وقتی که انجمن تاریانا بنا داشت روز بناها و یادمانهای تاریخی را برگزار کند ما از مدیرکل وقت میراث ملموس و ناملموس کشور نیز دعوتی به عمل آورده بودیم و یکی از برنامه‌های وی که دیدار با صابئین مندایی در اهواز بود. در این دیدار یکی از مطالبات صابئین مندایی این بود که خط مندایی نیز در ایران به ثبت ملی برسد آنها در این جلسه گفتند اگر چه منداییان عراق و استرالیا نیز در حال تلاش برای ثبت این خط در کشورهای محل سکونت خود هستند ولی ما از آنها خواسته‌ایم که فعلا دست نگهدارند تا این خط ابتدا در ایران ثبت ملی شود تا این مسئله به خودی خودی زمینه‌ ثبت‌جهانی این خط را به نام ایران نیز فراهم کند.

زارعی ایران را بام صنایع دستی جهان دانست و گفت: از ۶۰۰ اثر صنایع دستی که در سازمان جهانی یونسکو به ثبت رسیده است ۴۵۰ اثر متعلق به ایران است و این مسئله باعث افتخار برای هر ایرانی است که از لحاظ صنایع دستی بیشترین ثبت جهانی را دارد.

عدم برهنگی زن و مرد در تندیس‌ها و نگاره‌های ایرانی/ بانوان ایرانی در دوره اشکانیان روسری‌ داشتند

رئیس کارگروه تاریخ انجمن تاریانا خوزستان با بیان اینکه صنایع دستی ایران رابطه مستقیمی با هویت ملی این کشور دارد اظهار کرد: علیرغم برهنگی زنان و مردان در بیشتر تندیسهای یونانی، ما مشاهده می‌کنیم که مبحث برهنگی به هیچ عنوان در نگاره‌ها و تندیسهای ایرانی وجود ندارد و این مسئله در واقع نشان دهنده وجود اخلاقیات، آموزه‌های اخلاقی و استواری بنیاد خانواده در جامعه ایران است.

وی در مورد وجود نوعی پوشش خاص برای بانوان در دوره اشکانیان گفت: بسیاری از پژوهشگران و ‌نویسندگان تاریخی مثل ویل دورانت، ﺑﺮﺗﻮﻟﺪ ﺍﺷﭙﻮﻟﺮ اعلام می‌کنند که زنان ایرانی در دوره اشکانیان روسری‌هایی با نام مگناها بر سر می‌کردند که همین واژه بعد از اسلام با ورود به زبان عربی تبدیل به مقنعه می‌شود.

زارعی اضافه کرد: البته هیچ تندیس و نگاره‌ای را هم نمی‌توان دید که دارای پای برهنه باشد. یعنی همه تندیسها و سنگ‌نگارههای ایرانی پاپوزه، پاپوش یا کفش به پا دارند و این مسئله نه تنها نشان دهنده رشد تمدن و فرهنگ شهروندی ایرانیان در هزاران سال پیش است بلکه از سرآمدی نیاکان ما در زمینه کارهای هنری و صنایع دستی هم حکایت می‌کند.

اهمیت به مباحث زیست‌محیطی در آیین‌ها و صنایع دستی ایران

این پژوهشگر تاریخ با بیان اینکه صنعت فرش و قالی را در جهان به نام ایرانیان نامگذاری کرده‌اند اظهار کرد: از کهن ترین فرش و قالی جهان با نام پازیریک که مربوط به دوره هخامنشیان است تا بهارستان دوره ساسانیان که در تیسفون آویزان بود و به علاوه قالیهای امروز تقریبا کلیه نقش و نگارها یکی بوده و به صورت گل، بوته و نقش پرندگان است که این مسئله در واقع نشان از نگاه ستایشگرانه ایرانیان به مباحث زیست بومی و محیط زیستی است که بدین ترتیب در صنایع دستی آنها نیز نمود پیدا می‌کند.

وی در ادامه به جشن‌های ایران باستان و رابطه آنها با محیط زیست هم اشاره می‌کند و‌ می‌گوید: در ایران باستان و به ویژه در دوره ساسانیان به علت نگاه لطیف و منحصر به فرد نیاکان ما، هر سی روز یک ماه، براساس نام یک گل نامگذاری می‌شد کما اینکه در هر ماه از یک سال، ۱۲ جشن ماهانه هم برگزار می‌شد که هر کدام از این جشنها نیز نه تنها مرتبط با محیط زیست بوده بلکه نماد آن نیز یک گل بود. مثل گلهای نیلوفر، زنبق و بیدمشک که به ترتیب نمادهایی برای جشنهای آبانگان، امردادگان و نوروز بودند.

زارعی برای روشن شدن هرچه بیشتر موضوع ارتباط بین فرهنگ و صنایع دستی ایران در ادامه عنوان کرد: ایرانیان در هفت هزار سال پیش جشن امردادگان را در هفتم آبانماه در پاسداشت درختان، گیاهان و گلها برگزار می‌کردند که ما این عناصر طبیعی را نیز دقیقا در قالی ایرانی هم می‌بینیم و ﺩﺭ ﻧﻘﺶ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻫﺎﯼ ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﯿﺪ هم وجود نقش سرو و نیلوفر آبی نیز به ترتیب نمادی از راست قامتی و مهرورزی هستند.

نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای نمایشگری از هویت ملی ایرانیان

رئیس کار گروه تاریخ انجمن تاریانا معنی واژه پردیس را باغها ایرانی دانست و توضیح داد: این واژه پس از ورود به زبان عربی تبدیل به فردوس می‌شود که به معنای آن باغهای بهشت است. البته واژه پردیس به زبان لاتین هم وارد و به پارادایس تبدیل می‌شود.

وی با بیان اینکه نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای نمایشگر هویت ملی ایرانیان هستند اظهار کرد: نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای ایران بازتابی از تاریخ و فرهنگ این کشور است و به گواه تاریخ و سفرنامه‌نویسانی مثل شاردن و ﭘﯿﺘﺮﻭ ﺩﻻﻭﺍﻟﻪ که از دوره صفویه به ایران آمدند قهوه‌خانه‌ها یا کافی‌شاب‌هایی که در ایران آنزمان وجود داشت در هیچ جای دنیا وجود نداشته است یعنی در حالی که ما در قرن دهم و یازدهم دارای قهوه‌خانه‌های مدرنی بودیم عثمانی‌ها ۴۰۰ سال بعد در قرن ۱۴ و عربستانی‌ها نیز در سده ۱۹ و ۲۰ آنهم به وسیله انگلیسی‌ها اقدام به دایر کردن قهوه خانه‌هایی کرده بودند.

زارعی ادامه داد: این نویسندگان در سفرنامه‌‌های خود با شگفتی از مکانهایی در ایران سخن می‌گفتند که مردم ضمن گفتگو کردن و رد و بدل اخبار، قهوه می‌نوشیدند، آنها همچنین در توصیف این مکانها از وجود پرندگان و گل و گیاه و‌ نقالی و پرده‌خوانی هنرمندان نقال و پرده‌خوان هم سخن گفته‌اند.

ترکیه برای ثبت ملی فرهنگ قهوه‌خانه‌ای ایران کمین کرده است

این پژوهشگر تاریخ یادآوری کرد: اگر در قرن ۱۹ و ۲۰ کافه‌های فرانسوی پاتوق بحثهای اندیشمندان این کشور بوده است نیاکان ما از دوره صفویه نه تنها بحثهای روشنفکرانه می‌کردند بلکه تاریخ و فرهنگ ایران را نیز با نقالی و‌ پرده‌خوانی بازگو می‌کردند.

وی در ادامه نتیجه‌گیری کرد: بنابراین وقتی که ﭘﯿﺘﺮﻭ ﺩﻻﻭﺍﻟﻪ در سفرنامه خود می‌نویسد که «من در هر شهر و روستای ایرانی که می‌رفتم مردم به خوبی تاریخ و فرهنگ خود را می‌دانند و در قهوه‌خانه‌ها بازگو می‌کنند» تنها چیزی که می‌توان گفت اینست که نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای به مثابه کتابی از تاریخ و فرهنگ غنی ایرانی است.

زارعی گفت: متاسفانه به دلیل انحرافی که امروزه در فرهنگ قهوه‌خانه‌ای کشور به وجود آمده است برخی کشورها و از جمله ترکیه فرصت را برای ثبت جهانی این فرهنگ و همچنین بازی ناب ایرانی تخته‌نرد برای خود مغتنم دانسته است کما اینکه بازی چوگان نیز که از بازیهای ناب ایرانیست و از روزگار ساسانیان وجود داشته و در سنگ‌نگاره‌ها و نقاشی‌های قدیم ایران به وفور قابل مشاهده است نیز در معرض تعدی کشورهای دیگر برای ثبت ملی است.

رئیس کارگروه تاریخ انجمن تاریانا خوزستان در پایان صنایع دستی را همچون گنیجه‌ای از تاریخ و تمدن ایرانی دانست و بیان کرد: نگاه به صنایع دستی نباید تنها به صِرف سرگرمی و بازار کسب درآمد باشد بلکه باید به این صنایع به عنوان سندهای سرافرازی و کسب افتخار ملی نگریسته شود و با تشویق به آموزش آنها به نسل جدید شرایط حفظ و انتقال آن به نسلهای آینده فراهم شود.