خورنا | سرویس جامعه:

پدیده قوم گرایی برای برخی ازکشورها، چالش های متعددی دربرداشته و دولت هادراین کشورها درپاره ای ازمواقع با بحران های گوناگونی مواجه اند که انسجام و وحدت داخلی آن ها را مورد تهدید قرار می دهد. واقعیت این است که تصورجهانی، فارغ ازمساله ی قومیت غیرممکن است؛چراکه گوناگونی، ویژگی اصلی جوامع انسانی است وهمین گوناگونی منجر به تنوع وتکثرهویتی می شود.

هرچند در طول چندین دهه، تجزیه وتحلیل حوادث وتحولات بین المللی درچهارچوب نظریه های مرتبط باجنگ سرد انجام می گرفت، اما اکنون به بسیاری از این حوادث بایستی ازمنظرملی گرایی وقوم گرایی نگریست.

امروزه قوم گرایی افراطی، منبع اولیه ی درگیری های مسلحانه ی خشونت باردربخش هایی ازجهان شده وفرسایش قدرت دولت –ملت هارا به دنبال داشته است. به بیان دیگر، ناسیونالیسم قومی دربرخی ازکشورها، یکپارچگی ملی وشیرازه ی جامعه رانشانه گرفته است.

نتایج یک پژوهش علمی نشان می دهدکه تنها در ۱۴ کشور جهان، اقلیت قابل توجهی وجود ندارد، ودراین میان، تنهاچهار درصد جمعیت جهان درکشورهایی زندگی می کنند که تنها دارای یک گروه قومی هستند. (Brown,1993:43) تقریباّ نیمی ازمنازعات قومی که ازسال ۱۹۸۹ یعنی همزمان باپایان جنگ سرد وآغازنظم نوین جهانی روی داده اند، موجبات بروز بی نظمی وناپایداری جدید درسطح جهانی را فراهم آورده اند(گل محمدی، ۱۶۳:۱۳۸۱)؛غالبا فرهنگی، اقتصادی، سیاسی ومذهبی بوده است. رقابت ها ومنازعات قومی به هیچ وجه منحصر به کشورهای درحال توسعه نیستند. جدایی طلبان باسک دراسپانیا، ناراضیان ایتالیایی درجنوب تیراول، گرایش های ناسیونالیستی اسکاتلندی ها و ولزی هادرانگلستان، خشونت های دیرینه ی ایرلند شمالی، احساسات جدایی طلبانه ی ایالت کِبِک درکانادا، رقابت بین والون هاوفلمیایی ها دربلژیک ویا منازعه ی نژادی مستمر درایالات متحده ی آمریکا، نشان دهنده ی نقش تعلقات قومی به عنوان منبعی برای ایجاد منازعه ورقابت دربخش عظیمی ازدموکراسی های فراصنعتی اروپای غربی وشمال آمریکاست. روند فزاینده ی منازعات قومی به حدی است که منازعات سیاسی وچارچوب های ژئوپلتیکی رادرسراسرجهان به چالش کشیده است.

براین اساس، بسیاری ازتحلیلگران سیاسی جهان که پیرامون تضادها وبحران هابه نظریه پردازی ومطالعه پرداخته اند، دراین بحث اتفاق نظر دارند که درعصر جهانی شدن، تضاد«فرهنگی ـقومی»به یکی ازمنابع اصلی چالش هاوتضادهاتبدیل شده است. بسیاری ازکشورهایی که درگذشته باپشت سرگذاشتن یک فرآیند سخت وپیچیده ی«ملت سازی»تولد یافته اند، اکنون به عنوان یک واحد ملی زیرسوال رفته وامواج قومگرایی آنهارافراگرفته است؛بنابراین می توان گفت موضوع قومیت ومسائل مرتبط باآن به یکی ازچالش برانگیزترین مفاهیم دراین حوزه تبدیل شده است.

امروزه بسیاری از صاحبنظران بر این باور هستند که قومیت،  قوم گرایی و ناسیونالیسم از موضوعات حساس کشورها محسوب می گردد طی چند دهه اخیر به موازات افزایش ظرفیت های اطلاعاتی دنیای مدرن تنش های قومی فزونی یافته و مسایل جدیدی را بوجود آورده اند.

تعدد وتنوع اقوام ایرانی درحدی است که می توان جامعه ایرانی را کثیرالقوم نامید. حضور وزندگی قومیتهای مختلف چون فارس ها، آذری ها، کردها، بلوچ ها، ترکمن ها، عرب ها و لرها درکناریکدیگر و درچهارچوب جغرافیای سیاسی واحد نشانگر تنوع فرهنگی-قومی جامعه ایرانی است. دررواقع الگوی فرهنگی –قومی کشورایران همانند فرش های چشم نواز ونفیس کشورمان که به رغم ویژگی های مشترک، ازرنگ ها وطرح های متمایز ومتنوعی بهره وبافته شده اند، الگوی پیچیده ای متشکل از گروه های قومی، زبانی، مذهبی، نژادی، فرهنگی ومنطقه ای رابه معرض نمایش می گذارد، تاجایی که به جرات می توان ادعا کرد این تنوع وپیچیدگی، خصوصه بنیادی –نه خالص جامعه ایرانی است. (مقصودی، ۱۵:۱۳۸۰)

گرایش عمده ای که اقوام ایرانی داشته اند،  این بوده که همواره ازتمامیت عرضی ایران محافظت به عمل آورده اند، اما درپاره ای ازموارد، تحت تاثیر عواملی، که عمدتا ریشه درتحریکات بیگانگان داشته است، برخی ازاقوام گرایش های گریز ازمرکز را درپیش گرفته اند. حفظ تمامیت ارضی ایران ازهر حیث باید به صورت انگیزه عام ملی درآید که درصورت کوتاهی وقصور دراین وظیفه منجر به ((بحران اعتماد ومشروعیت)) بین شهروندان ودولت خواهد شد ودرنتیجه ((احساس تعلق به واحد ملی)) درآنان به ضعف خواهد گرایید. (احمدی، ۲۱۹:۱۳۷۷)

اهمیت موضوع قومیت ها برای ایران که دارای تنوع قومیتی بوده ودرمجاورت کشورهای دارای مولفه های قومی ـفرهنگی مشابه قرار دارد، درمقایسه باسایر کشورها صدچندان است. دراین ارتباط اتخاذ سیاست های مناسب و لحاظ الزامات و مقتضیات متناسب با تنوع قومیتی ایران می تواند کشور رادرقبال کشمکش ها وتنش های قومی مصونیت بخشد.

ادامه دارد …

نوشتاری ازعلی حسن فردبابلی/ فعال سیاسی-اجتماعی