آیا احداث کانال ارتباطی بین آبهای آزاد و دریای خزر عملیاتی است ؟

خورنا – رضا معتمد: سالهاست که موضوع احداث کانال ارتباطی بین آبهای شمال و جنوب ایران مورد توجه سیاستمداران قرار گرفته و در مقاطعی بعنوان یک حربه تبلیغاتی از طرف سیاسیون مطرح شده که به موجب آن طرفداران زیادی بویژه در بین ساکنین فلات مرکزی ایران پیدا کرده است .
برای درک بهتر اینکه تا چه حد این پروژه می تواند عملیاتی شود باید تصویر درستی از شرایط توپوگرافی و ویژگی های طبیعی کشور بویژه در مسیر کانال مربوطه داشته باشیم .IMG-20160516-WA0000
مسیری که از نظر کارشناسان ، اجرای این پروژه محتمل تر بوده ، از حوالی بندر چابهار شروع می شود و در بخش ساحلی استان گلستان به دریای خزر منتهی می گردد.
در ابتدای مسیرِ پیشنهادی ، از طرف جنوب شرقی به طرف شمال اولین مانعی که در مقابل این پروژه قرار گرفته ، سواحل مرتفع مکران است که به دلیل حرکات تکتونیک حاصل از زیر راندگی پوسته اقیانوسی به زیر رشته کوه مکران ، مرتفع شده اند و چشم اندازی پرتگاهی به خود گرفته اند . بنابراین برای اینکه در ابتدا آب دریا وارد خشکی شود باید کانالی به ژرفای ۲۰ الی ۳۰ متر بسته به ناهمواری های ساحلی حفر گردد . رشته کوههای  مکران که ادامه رشته کوههای زاگرس محسوب می شود و در امتداد سواحل دریای عمان تا کوههای سلیمان در پاکستان کشیده شده اند  مانعی دیگر در مسیر این پروژه محسوب می شوند .
در بخش شمالی مکران پس از عبور از چاله جازموریان به رشته دیگری مواجه خواهیم شد که امتداد غربی _ شرقی دارد و از نظر لیتولوژی بسیار سختر از  مکران است چرا که بدنه آن از جنس سنگ های آتشفشانی تشکیل شده است. این رشته آتشفشانی از حوالی کرمان تا آتشفشان بزمان در سیستان و بلوچستان چهره ای خشن و ناهموار در مسیر کانال مربوطه ایجاد کرده است .
در تمامی فلات مرکزی ایران اختلاف ارتفاع سطح زمین از سطح دریا قابل توجه است ، طوریکه در پست ترین ناحیه آن یعنی بیابان لوت ارتفاع سطح زمین ۵۶ متر بالاتر از سطح دریا قرار گرفته و با عبور از بیابان لوت به طرف نواحی شمالی تر بدون در نظر گرفتن رشته کوههای پراکنده داخلی میانگین ارتفاع سطح زمین به بالای ۵۰۰ متر می رسد و با نزدیک شدن به کوههای البرز به دیواری بسیار مرتفع و عریض مواجه خواهیم شد که از نظر طبیعی نیز مانند رشته های جنوبی هیچ معبری در عرض آن مشاهده نمی شود .
اگر تصور کنیم که هیچیک از این رشته کوهها و ارتفاعات در مسیر این پروژه وجودنداشته باشد ، مشکل دیگر اینجاست که دریای خزر ۲۸ متر پایین تر از سطح آب های آزاد قرار گرفته و وجود یک کانال ارتباطی بین آبهای آزاد و دریایی خزر باعث می شود آبها از جنوب به طرف دریای خزر سرازیر شده ، در نتیجه آب دریای خزر بالا آمده و اکثر شهرهای شمالی ایران و شهرهای ساحلی کشورهای مجاور دریای خزر  به زیر آب فرو می روند . بنابراین انجام این پروژه از یک طرف به دلیل ارتفاع قابل توجه فلات مرکزی ایران از سطح دریا و از طرفی به دلیل بالا آمدن سطح آب دریای خزر چندان عاقلانه نخواهد بود .
به نظر می رسد که این ایده از سیستم کانالی پاناما الگوبرداری شده که باید توجه داشته باشیم کانال پاناما در طول ۱۰۰ کیلومتر با هزینه های بسیار سنگین ، زمان بسیار طولانی و تلفات بالا احداث شده و با توجه به فاصله حدود ۲۰۰۰ کیلومتری و شرایط توپوگرافی ایران انجام این پروژه فقط یک رویای دست نیافتنی است .