خورنا – غلامعباس اویسی: نمایندگان مجلس شورای اسلامی به طور کلی دو وظیفه اصلی دارند:

الف – قانونگذاری:

• مهمترین و اصلی ترین وظیفه مجلس ، همان قانونگذاری در عموم مسائل در حد حدود مقرر قانون اساسی است ( اصل ۷۱ قانون اساسی ) این وظیفه نمایندگان از طریق یررسی و تصویب طرح یا لوایح صورت می گیرد .
• حق تصویب رجوع به همه پرسی در مسائل بسیار مهم اقتصادی ، سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی طبق اصل ۵۹ قانون اساسی
• وضع آیین نامه داخلی مجلس که شیوه کار مجلس را مشخص می کند طبق اصل ۶۵ قانون اساسی
• شرح و تفسیر قوانین عادی طبق اصل ۷۳ قانون اساسی
• تصویب هر گونه تغییر در خطوط مرزی به صورت اصلاحات جزئی با رعایت مصالح طبق اصل ۷۸ قانون اساسی
• یررسی طرح ها و لوایح طبق اصل ۸۵ قانونی اساسی
• انتخاب ۱۰ نفر به عنوان اعضای شورای بازنگری در قانون اساسی طبق اصل ۱۷۷ قانون اساسی

ب – وظایف نظارتی نمایندگان

• نظارت بر اجرای بودجه سالانه کل کشور طبق اصل ۵۴ و ۵۵ قانون اساسی
• تصویب توقف انتخابات در زمان جنگ و اشغال نظامی کشور در بخش از کشور یا تمامی آن ، برای مدت معین طبق و شرایط اصل ۶۸ قانون اساسی
• حق تحقیق و تفحص طبق اصل ۷۶ قانون اساسی
• تصویب عهدنامه ها ، مقاوله نامه ها ، قرارداد ها و موافقت نامه های بین المللی طبق اصل ۷۷ قانون اساسی
• تصویب هر گونه تغییر در خطوط تغییر مرزی به صورت اصلاحات جزئی با رعایت مصالح طبق اصل ۷۸ قانون اساسی
• تصویب برقراری حکومت نظامی توسط دولت در حالت جنگ و شرایط اضطراری طبق اصل ۷۹ قانون اساسی
• گرفتن یا دادن وام یا کمک های بدون عوض داخلی و خارجی از طرف دولت به تصویب مجلس برسد طبق اصل ۸۰ قانون اساسی
• تصویب استخدام کارشناسان خارجی در موارد ضروری طبق اصل ۸۲ قانون اساسی
• تصویب انتقال بناها و اموال دولتی که از نفایس ملی باشد ، به غیر از آن هم در صورتی که از نفایس منحصر به فرد نباشد طبق اصل ۸۳ قانون اساسی
• هر نماینده در برابر تمام ملت مسئول است و حق دارد در همه مسائل داخلی و خارجی کشور اظهار نظر نماید طبق اصل ۸۴ قانون اساسی
• بررسی و دادن رای اعتماد به هیات وزیران طبق اصل ۸۷ قانون اساسی
• حق سوال از رئیس جمهور یا وزرا درباره وظایف آنها طبق اصل ۸۸ قانون اساسی
• استیضاح رئیس جمهور یا وزیران طبق اصل ۸۹ قانون اساسی
• رسیدگی به شکایت وارده درباره طرز کار مجلس یا قوه مجریه یا قوه قضائیه طبق اصل ۹۰ قانون اساسی
• انتخاب ۶ نفر از حقوقدانان شورای نگهبان پس از پیشنهاد رئیس قوه قضائیه طبق اصل ۹۱ قانون اساسی
• تطبیق مصوبات هیات دولت با قانون طبق اصل ۱۳۸ قانون اساسی
• صلح دعاوی راجع به اموال عمومی و دولتی یا ارجاع آن به داوری در مواردی که از طرف دعوا خارجی باشد و نیز در موارد مهم داخلی
• انتخاب ۲ عضو از ۶ عضو شورای نظارت بر صدا و سیما طبق اصل ۱۷۵ قانون اساسی
• حق تذکر کتبی طبق ماده ۱۹۲ آیین نامه داخلی مجلس

بررسی‌های قوانین فوق نشان می دهد جایگاه مجلس شورای اسلامی در دو بعد قانونگذاری و نظارت، بسیار رفیع است و نمایندگان در برنامه‌ریزی و سیاستگذاری‌های کلان جامعه از قدرت و توانایی‌های لازم برخوردار هستند. کار نماینده مجلس رفع مشکلات شخصی یکایک موکلان نیست. این در حالی است که بسیاری از مردم از وظایف نمایندگان مجلس آگاهی ندارند و انتظار دارند آنها وظایف مدیران دستگاه‌های اجرایی را انجام دهند.

پرسش این است که اگر نمایندگان را از رسیدگی به امور منطقه‌ای معاف کنیم،‌ چه کسی مسئول آبادانی و توسعه مناطق کمتر توسعه‌یافته است؟ چه کسی مسئول رسیدگی به مردم در مناطق محروم و توسعه‌نیافته است؟

وجود این توقعات نیز دلایل فراوانی دارد ، از جمله آنها میتوان به عدم عملکرد مناسب قوه اجرایه در انتخاب افراد شایسته و کارآمد در سمت های اجرایی، کم کاری برخی ازمسئولان دستگاههای اجرایی، عدم توانایی مسئولان اجرایی در پاسخگویی، عدم توجه به حوزه روابط عمومی جهت تنویر افکار عمومی توسط ادارات و سازمان ها، عدم عملکرد مناسب مدیریت شهری در توسعه پایدار شهری و بی توجهی مسئولان اجرایی به مشکلات و ارائه نکردن راه‌حل در جهت رفع آنها اشاره کرد.

بر اساس یک قانون نانوشته نمایندگان در جابجایی مسئولان از رده های پایین مدیریتی گرفته تا مسئولان ارشد حوزه انتخابه خود نقش اساسی دارند ، لذا برای موفقیت مسئولی که به انتخاب خودشان بوده است می بایست تلاش کنند چرا که عدم موفقیت این مسئول به عدم موفقیت نماینده تعبیر میشود.

به همین خاطر نمایندگانی که قصد ورود به مجلس را دارند از این ضعف ها سو استفاده نموده و در تبلیغات انتخاباتی خود به مردم قول هایی شامل اشتغال ، ازدواج و ….. میدهند، در صورتی که بعضی از این موارد مانند اشتغال ، ازدواج یک مسئله ملی می باشد که نیاز به همگرایی و نظر مثبت سایر نمایندگان مجلس جهت تصویب و ابلاغ به دولت دارد و در اختیارات یک نماینده نمیگنجد.

متاسفانه از زمان تاسیس مجلس تا کنون نمایندگان با این رویه اشتباه مقابله نکرده و در جهت اصلاح آن اقدام موثری انجام نداده اند، زیرا این کارکرد برای نمایندگان مجلس در ساختار سیاسی ایران جا افتاده و عموم نمایندگانی که پیگیر حل مشکلات فردی موکلان خود هستند از شانس بیشتری برای پیروزی در انتخابات بعدی برخوردارند.

نماینده‌ای که جهت اشتغال اطرافیان خود مرتبا با مدیر یک کارخانه مکاتبه دارد یا برای تأمین اعتبار یک پروژه عمرانی ماه‌ها با یک مدیر دولتی وقت تلف میکند، چطور می تواند به وظیفه نظارتی خود عمل کند؟

طبق برنامه ای که در مجلس تدوین و ابلاغ شده هر نماینده باید هر ۲۱ روز به مدت یک هفته به حوزه انتخابیه خود سرکشی و به امور موکلین و امور حوزه انتخابیه رسیدگی کند؛ بنابراین رسیدگی به امور منطقه‌ای و ارتباط با موکلین و حل مشکلات آن‌ها اگرچه در قانون اساسی به آن اشاره نشده اما به صورت عرفی وظیفه نمایندگان می باشد، لذا نمایندگان علاوه بر قانون‌گذاری و نظارت در بعد ملی، در بعد منطقه‌ای نیز می بایست به امور حوزه خود رسیدگی کنند.

اگر اندکی توجه کنیم همیشه در جلسات مجلس شورای اسلامی که به صورت مستقیم از طریق رادیو فرهنگ پخش می شود ، تعداد اندکی نماینده پایه ثابت جهت اعلام موافق و مخالف یا اعتراض و تذکر داریم و دلیل این امر رسیدگی سایر نمایندگان به امور محلی و منطقه ای خود می باشد که نماینده را از وظایف کلان و ملی خود غافل می کند از سوی دیگر مردم حوزه انتخابی مکررا نیز می گویند چرا نماینده ما پشت تریبون صحبت نمی کند که این نوع کارکرد آسیب هایی به همراه داشته است.

نکته حائز اهمیت این است حتی در جوامع توسعه‌یافته نیز رسیدگی به امور منطقه‌ای در ردیف وظایف نمایندگی است، اما در جوامع توسعه‌یافته، نمایندگان مجلس شخصاً درگیر مسائل محلی نمی‌شوند، بلکه گروه مشاوران و کارپردازان آن‌ها در دفاتر محلی‌شان این امور را انجام می‌دهند.

در این نوشتار دو هدف از بیان وظایف نمایندگان مجلس شورای اسلامی دنبال میشد؛ اول اینکه به نامزد های محترم وظایف نمایندگی را طبق اصول قانونی اساسی یادآور شوبم و دوم اینکه مردم عزیز به این نکات توجه داشته باشند، اگر نامزد های محترم قول هایی خارج از این چارچوب دادند باور نکنند.

در پایان پیشنهاد میشود مردم عزیز به کسانی رای بدهند که برای کارکرد عرفی و نانوشته خود یعنی پیگیری حل مشکلات حوزه انتخابی و دریافت سهم از محل منابع ملی تمام کوشش خود را می کند .