خورنا – صاحبنظران و دولتمردان همواره تاکید فراوانی بر حضور و مشارکت مردم به عنوان نماد توسعه ، بالندگی و پویایی یک جامعه دارند وسازمانهای مردم نهاد به عنوان نمود عینی این امر نقش فراوانی در پیشبرد و ارتقاء شاخصهای فرهنگی واجتماعی جامعه خواهند داشت.لذا نشستی در این باب باحضور اقایان حسین موتورچی مدیر سازمان مردم نهاد پرسشگران جوان خوزستان و مدیر عامل شبکه سمنهای علمی و پژوهشی استان خوزستان ،پویان تابناک فعال عرصه فضای مجازی ،میلاد جانقربان مدیر موسسه جوانان و اینده پژوهان ابادان وغلام عباس کاظمی فعال رسانه بمنظور رهیافت چالشهای مطالبه گری وراه توسعه صحیح آن بمیزبانی سازمان پرسشگران جوان درخرمشهر برگزار گردید، که بشرح زیربنظرمی رسد.

سوال:در ابتدا بفرمایید که مقوله های مطالبه گری اجتماعی،پرسشگری و نظارت شهروندان بخصوص در قالب سازمانهای مردم نهاد چه جایگاه و اهمیتی در روند توسعه ،ابادانی و اینده یک جامعه خواهند داشت؟
موتورچی:نظارت همگانی عامه مردم مهم است و موجب بالندگی و پویایی جامعه میگردد.لیکن نظارت و مطالبه گری سازمانهای مردم نهاد به عنوان چشمان تیزبین مردم قدری متفاوت است.سمنها با رصد کردن معضلات و اسیبهای اجتماعی در قالب نشست های علمی و پژوهشی به راههای برون رفت از معضلات و اسیبها دست پیدا می کنند و مفاد ان را همراه با روش اجرا به بخش اجرایی کشور (دولت)هدیه می کنند.
تابناک:در زمینه اهمیت و لزوم ان به موارد فراوانی می توان اشاره کرد.قطعا وجود شهروندان مسئول و مطالبه گر به خصوص در قالب سمن ها روی دوم سکه مسئولینی پاسخگو و توانمند خواهد بود و سازمانهای مردم نهاد که متشکل از شهروندان و فرهیختگان دلسوز و صاحبنظر است خواهند توانست با ارایه راهکارهایی علمی و عملی و با مشارکت غیرانتفاعی،داوطلبانه و غیرسیاسی در کارکردهای اسیب شناسی اجتماعی و فرهنگی ،خانواده،اموزش،زیست محیطی و…کمک یار سازمانها و ادارات در جهت توسعه و ابادانی باشند و همچنین می توانند با ارایه نقد سازنده و برگزاری همایش و سمینار در حوزه های فرهنگی و اجتماعی نقش افرینی مثبتی داشته باشند.
جانقربان:نکته مهمی که میتوان درباره اهمیت مشارکت مردم در سازمانهای مردم نهاد و کارکردهای مهم ان گفت این است که مشارکت،موجب افزایش و ارتقای سطح اگاهی اجتماعی می شود.از سوی دیگر این مشارکت، اجتماعی شدن و فرهنگ پذیری افراد را به دنبال دارد و تمرینی برای کار گروهی و زندگی جمعی است.پس شاه کلید سمن ها به نظر بنده افزایش سطح اگاهی عمومی است که منجر به توسعه می شود.
کاظمی: یکی از ارکان مهم توسعه یافتگی جوامع ، همگانی بودن فرهنگ مطالبه گری است. درکشورهای متمدن وپیشرفته درکناردرونی بودن فرهنگ خواستن وطلب کردن حقوق درتمام سطوح ، دولتها نیز زیرساختهای حضور ومطالبه گری مردم رافراهم نموده اند وبواقع توسعه وپیشرفت بدون عملی کردن فعل خواستن ممکن نیست.
سوال:با توجه به تجربه شما در این حوزه،فعالیت سازمانهای مردم نهاد در شهرهای ابادان و خرمشهر چه تاثیر و کارایی موثری داشته و یا میتواند داشته باشد؟
تابناک:وجود و ایجاد تشکلهای مردمی در شهرهای ابادان و خرمشهرعلی رغم دارا بودن سوابق غنی و با توجه به بازگشت مردم پس از جنگ ،هم اکنون امری جدید است و با توجه به محرومیت و عدم توسعه یافتگی موجود حضور و فعالیت انها بیش از بیش احساس می شود ولی با این حال بنا به دلایل درون تشکیلاتی ،وضعیت فرهنگی،اجتماعی و اقتصادی این دو شهر و بعضا عدم حمایت و نگاه ویژه مسئولین نتوانسته نقش افرینی بسیار مثبتی داشته باشند ولی حرکتهای یک سال اخیر در این حوزه امیدوارکننده بوده است ولی برنامه هایی که مشاهده می شود بیشتر در زمینه نقد عملکرد فرهنگی و اجتماعی ادارات و سازمانهای شهری بوده است.
موتورچی:حرکت اجتماعی و فعالیت سمنها در شهرستانهای ابادان و خرمشهر بسیار کند و دارای حرکت لاک پشتی است.لیکن با توجه به نوبودن اینگونه فعالیت در چند سال گذشته به سهم خود خوب کار کرده ایم و راضی هستیم.
کاظمی: متاسفانه دوشهر خرمشهروآبادان هنوزبعد از ۲۷-۲۸ سال زخمی ترکش های جنگ تحمیلی هستند. متاسفانه فرهنگ جنگ زدگی ومنتظر کمک ولطف دیگران بودن امان همه را بریده وبگونه ای تحت عنوان مردم بی آلایش وسربه زیر وبی ادعا تشویق هم شده است. البته مدت کوتاهیست که به تناسب رشد سطح تحصیلی جوانان منطقه بحثهای مطالبه گری مطرح گردیده که هنوز درحد بحث است وبه فرهنگ تبدیل نشده که بازهم جای امیدواری دارد.
جانقربان:معتقدم،نمیتوانیم در حالی که هیچ تلاش و حرکتی در بهبود وضعیت جامعه خود انجام نمی دهیم ،این توقع را داشته باشیم که دولت به تنهایی در حوزه اسیبهای اجتماعی،فرهنگی،امنیتی و حتی اقتصادی ورود کند و نمی توان تصور کرد که اگر من کلاهم را سفت نگه دارم هیچ مشکلی پیش نخواهد امد.در ابادان و خرمشهر و بخصوص در ابادان تعداد سازمانهای مردم نهاد یا سمن به طور چشمگیری در حال افزایش است که به شخصه امیدوارم ظرف ۵ الی ۱۰ سال اینده ،کارکرد مناسبی که از انها انتظار می رود ،نمایان شود.در حال حاضر نیز فعالیتهایی اغاز شده که چنانچه مستمر باشد بزودی شاهد اتفاقات خوبی در عرصه های مختلف خواهیم بود.
سوال:چرا جوانان و فرهیختگان ما دغدغه مطالبه گری اجتماعی و حضور در سازمانهای مردم نهاد نداشته و کلا نسبت به ایجاد و سازماندهی ان علاقه ای نشان نمیدهند؟
موتورچی:عدم اشنایی با حوزه فعالیت اجتماعی و نداشتن روحیه تیمی و تشکیلاتی از اهم ان است.از جایی می توان به سیاست زدگی و الودگی سیاسی این دو شهر اشاره کرد که برخی ها هنوز قادر به تمییز فعالیت اجتماعی و سیاسی نیستند و فعالیت اجتماعی سمنها را نوعی معلول فعالیت سیاسی می دانند.
تابناک: متاسفانه مردم ما دچار نوعی بی تفاوتی اجتماعی و ناامیدی شده اند که بسیار متاثر ازفقر و محرومیت رفاهی وبی عدالتی اقتصادی موجود در منطقه است.دلیل دیگربه دلیل ضعف در فرهنگ فعالیتهای جمعی و گروهی است که بدلیل نداشتن روحیه کار تیمی ،تشکلها نتوانسته اند کارکرد اصلی خویش را داشته وصد البته بتوانند تجربه و انگیزه مناسبی برای فعالیتهای جمعی مردم شهر باشند و حتی به ورطه افتادن بعضی از انها در ضدوبندهای سیاسی و منافع شخصی باعث دلزدگی و سیاست زدگی شده است.مورد مهم دیگر عدم حمایت مناسب حقوقی و اجتماعی مسئولین امراست که نتوانسته انگیزه مناسبی برای حضور و مشارکت مردم در این حوزه ایجاد کند.
جانقربان:عدم تشویق و اموزش های عمومی در دوران تحصیل به انجام کارهای گروهی،عدم اگاهی از سازوکار فعالیت سمن ها ،عدم شناخت کافی از نحوه پیگیری و مراحل ثبت سمن ها،ترس از اسیب های اجتماعی که ممکن است به دلیل اشنا نبودن با نحوه فعالیت در چهارچوب قانون اتفاق بیافتد و حتی وجود دغدغه های اقتصادی فراوانی که جوانان با ان درگیر هستند از عوامل عدم تمایل به اینگونه فعالیت ها است و البته وجود اب و هوای گرم ابادان و خرمشهر که گاهی طاقت فرسا می باشد از دیگر دلایل می تواند باشد.
کاظمی: بنده نیزعدم آشنایی مردم با سازمانهای مردم نهاد واهداف وآن را عاملی مهم میدانم. شاید تصور نام یک سازمان تداعی کننده دردسرهای بروکراسی اداری وکلی مخارج باشد که بایددراین زمینه به مردم بیشتر آگاهی داد وعنوان کردکه حضور دراجتماع وکارعام المنفعه کردن لزوما هزینه بردارنیست وبایک نامه وپیگیری ساده نیز می توان کارهای بزرگ کرد.
سوال:فعالیت سازمانهای مردم نهاد و مطالبه گری و پرسشگری شهروندان ابادانی و خرمشهری با چه چالش هایی دست به گریبان است؟
موتورچی:ضعف کارگزاران دولت در ادارات این دو شهر،پایین بودن میزان سعه صدر در برابر انتقاد،برخورد غیرقانونی و استفاده از قدرت سیاسی بدون در نظر گرفتن مفاد قانون در برابر فعالیت اجتماعی سمنها از مهمترین چالش ها است.
تابناک:به نظر من مهمترین چالش بیش رو نداشتن دغدغه و انگیزه لازم جهت فعالیتهای غیر انتفاعی،داوطلبانه و غیرسیاسی تشکیلاتی است.مهم تر ویژگیهای فرهنگی و نوع خلقیات مردم ما است که متضاد با فعالیتهای گروهی و جمعی است مثل:تک روی،مطلق اندیشی،تفکرات و حرکات احساسی و کمتر عقلانی،سطح پایین سعه صدر و مدارا و…است.
جانقربان:ببینید تعریف مناسبی از سمن ها در سازمان ها و ادارات ابادان و خرمشهر وجود ندارد یعنی بطور کلی اکثر مدیران شناختی نسبت به سمن ها و نحوه فعالیت انها و اختیارات قانونی انها ندارند و این باعث می شود ان ارتباط لازم که انتظار می رود بین سمن ها و سازمان ها و ادارات برقرار نشود و یا ممکن است این ارتباطات شکل مناسبی به خود بگیرد ولی رسالت سمن ها دچار اسیب جدی شود.
کاظمی: بنده عدم آگاهی های مردم دراین زمینه وترس از بوروکراسی اداری ودردسرهای بعدی راازعوامل مهم عدم توسعه فرهنگ مطالبه گری در منطقه می دانم.
سوال:در پایان به عنوان حسن ختام گفتگو اگر نکته خاص مد نظرتان است بفرمایید؟
موتورچی:بنده علت همه نابسامانیهای این دو شهر را غفلت مردم پس از برگشت به شهرها دانسته و تنها راه برون رفت از مشکلات موجود را مطالبه گری اجتماعی از طریق سازماندهی مردم در قالب سازمانهای مردم نهاد می دانم.
جانقربان:به نظرم همکاری موثر و سازنده بین دولت و سازمانهای غیر دولتی می تواند بر شفافیت بیشتر ساختار اداری،و نیز پاسخگویی انها در برابر اجتماعات منطقه ای ،تاثیرگذار باشد لذا ضروری است تا با برنامه ریزی و مدیریت صحیح ،کانالهای ارتباطی سازنده و مثبتی بین دولت و سمن ها ایجاد شده و به دور از هر نوع حاشیه و با حسن تدبیر،یک رابطه برد-برد را در جهت فعالیتهای توسعه ای در چهارچوب قوانین کشور برقرار نمایند.این سازمان ها می توانند منشاء خلاقیت،نواوری و ازمودن رویکردهای نوین در قبال مسایل توسعه باشند و در جامعه ای که خواهان توسعه پایدار است نمی توان فعالیت سازمانهای مردم نهاد را نادیده گرفت و به همین دلیل باید بسترهای مطلوبی برای فعالیت این سازمانها فراهم شود تا بتوان به سوی توسعه پایدار گام برداشت.
کاظمی: دولت باید بستر های حضورمردم دراجتماع رابیش ازگذشته فراهم نماید وبادادن آگاهی های لازم وفرهنگ سازی می توان اعتماد جامعه رابرای حضوربیشتردرامورجامعه جلب نمود.
تابناک:در پایان این نکته را عرض می کنم که نیاز است دولت،صاحبنظران،نخبگان و سازمانهای مردم نهاد با همکاری و همدلی سعی در برنامه ریزی جهت فعالیتهای اموزشی ،فرهنگی و بسترسازی حمایتی برای گروههای مختلف خانواده،مدارس و اجتماع پیش رو جهت فعالیتهای جمعی و سازمانهای مردم نهاد و برون رفت از چالش های موجود داشته باشند و این امر نیاز به هدف گذاری و تصمیمات کوتاه مدت و بلند مدت دارد تا ازاین مسیر، توسعه پایدار در شاخصهای فرهنگی،اجتماعی ،اقتصادی و سیاسی ایجاد شود.