خورنا – سعید منجزی: از چند سده ی اخیر با رشد پر شتاب صنعت و فناوری در کشور و جهان، عقب ماندگی روستاها بیش از پیش عیان شده است.

ازآنجاییکه درآمد روستاییان از درآمد شهرنشینان کمتر و تقریبا ۶۰ درصد درآمد شهرنشینان است فقر مالی را میتوان به وضوح در روستاها دید. همچنین با توجه به رشد میزان افراد تحصیلکرده در روستاها و افزایش دانشجویان روستایی در حال حاضر بیکاری نیز به مرور زمان به روستاها راه پیدا کرده و با گذشت زمان این میزان به سطح شهر خواهد رسید.

جمعیت ۱۸ میلیونی روستاها و یک و نیم میلیونی عشایر در کشور تا کنون آنچنان که می بایست برای دولت ها چشم گیر نبوده و راه را برای ورود خدمات و امکانات مختلف نگشوده است.

امروزه دو معضل مهم و اساسی فقر مالی و بیکاری در حوزه روستاها تهدیدات جدی برای بحث توسعه اقتصادی و توسعه فرهنگی می باشند چرا که با وجود و گسترش این دو معضل راهی برای توسعه پایدار روستایی وجود نخواهد داشت.

توسعه روستایی جزیی از برنامه های توسعه هر کشور به حساب می آید چرا که با نگاهی اجمالی به کشورهای مختلف خواهیم یافت که کشورهای توسعه یافته دارای روستاهای توسعه یافته هستند.

نرخ مشارکت بالای ۹۰ درصد در عرصه های انتخاباتی و ملی و حس مشارکت پذیری روستاها،حضور جدی در صحنه های حساس کشور و تعهد پذیری آن ها، روستا نشینی بسیاری از دانشمندان  و علمای کشور و نخبه پروری روستاها،تولید بسیاری از مواد و محصولات در روستاها و تامین مایحتاج مردم در مناطق روستایی  و … تاکنون نگاه دولت ها را تغییر نداده و همچنان روستا در برنامه ریزی های کلان کشور دیده نشده اند و هنوز روستاها بعنوان یک واحد سکونتی و یا واحد تولیدی دیده می شود.

استان خوزستان با وجود قریب به هزار روستا(آبادی) و با جمعیت بیش از یک و نیم میلیون نفر در مناطق روستایی و با موقعیت استراتژی و روستاهای مرزی، وجود روستاهای با آب و هوای کاملا متفاوت در فصل های مختلف،همچنین وجود طلای سیاه در سرزمین های روستایی استان،نیروهای مستعد و تحصیل کرده،زمین های مستعد و فراوان برای کشاورزی آب های روان بسیار و … همچنان مامن و پناهگاه امن و آرامی برای زندگی روستاییان تامین نشده است.

عدم ارائه امکانات و خدمات رفاهی اولیه در روستاهای استان و همچنین مسافت بسیار زیاد با مراکز شهری و مرکز استان، جمعیت جوان روستاها را روز به روز برای نقل مکان به شهر و خروج بیشتر تشویق و ترغیب می کند.

توسعه اقتصادی روستاها امروزه نیاز مبرم روستاهای کشور و به خصوص استان خوزستان است.روستاییانی که تفاوت بارز را در شهر می بیند و همچنین بار سنگینی در بخش تولید به دوش می کشند،گرما و بدی آب و هوای استان را در عین عدم وجود امکانات و خدمات کافی تحمل می کنند و برای رفت و آمد به شهر یا مراکز استان تحمل مشقت فراوان می کنند و…

امروزه در کنار توسعه ی جدی اقتصادی روستاها و توجه جدی به وضعیت مالی مناطق روستایی و چاره اندیشی برای معضل بیکاری و نگاه به خروج بی رویه جوانان از روستاها باید برنامه ریزی و نگاه فرهنگی در روستاها به عنوان بخشی از فرایند توسعه پایدار روستاها در اولویت کاری دستگاههای مربوط قرار گیرد، و از طریق تغییرات در نگرش جامعه شناسی در روستاها به مسئله رفاه،تحرک و نشاط اجتماعی،حذف موانع فرهنگی توسعه و دقت نظر بر آسیب های توسعه پرداخت.

تغییر در نسل روستاها، همچنین تحول در نظام خانواده و به خصوص در بخش روستایی کشور نیازمندی برنامه ریزی فرهنگی را در روستاها دو چندان کرده است.تغییر نگرش روستاییان و بعضا شهرزدگی و رو آوردن به زندگی شهری و الگو گیری از این نوع زندگی در روستاها هویت فرزندان روستایی را دوگانه نموده است و یک تضاد شخصیتی و هویتی را به وجود آورده است.

از این منظر برنامه ریزی و توسعه فرهنگی برای مبارزه با این هویت دوگانه روز به روز جدی تر بنظر می رسد.

تشویق جوانان روستایی به ماندن و تحصیل و کسب دانش متناسب با ساختار روستا، اجتماعی نمودن روستاها برای مبارزه با برخی ازآداب زندگی شهری و جلوگیری از رشد بی رویه شهرزدگی ، تدوین راههای جلوگیری از خروج بی رویه از روستاها، تمهیدات فرهنگی جهت نظارت،کنترل و پیشگیری از آسیب های فرهنگی توسعه روستاها، جلوگیری از فراموشی و مغفول ماندن برخی از سنت ها و آیین های اجتماعی روستاها، ایجاد تحرک و نشاط به همراه آموزش در بین جوانان و نوجوانان روستایی برای جلوگیری از رشد اعتیاد و بزهکاری در بین آنها، تقویت بنیان های دینی و اخلاقی در بین مردم روستا و جلوگیری از ورود فرهنگ ها ی غربی و ماهواره ای بین خانواده های روستایی و …..  بخشی از ضرورت برنامه ریزی و توسعه فرهنگی و اهمیت توجه به این موضوع می باشد.

استان خوزستان با توجه به وجود اقوام مختلف ،زبان و نوع زندگی روستایی متفاوت،آداب و رسوم مختلف این مسئله حساس و مهم تر شده است.

در نتیجه امروزه توجه به بخش فرهنگ و توسعه فرهنگی روستاها اگر اهمیتی بیش از توسعه اقتصادی نداشته باشد از آن کم اهمیت تر نیست و نگاه مدیران روستایی باید علاوه بر نگاه توسعه اقتصادی، فرهنگی نیز باشد چرا که امروزه توسعه اقتصادی به تنهایی اثر خود را در روستا نخواهد گذاشت و در حقیقت توسعه روستاها و در نتیجه توسعه ی کشور در گرو توسعه اقتصادی و توسعه فرهنگی در کنار هم خواهد شد.

سعید منجزی

کارشناس فرهنگی