غباری که از چهره خوزستان شسته نمی‌شود

خورنا -بروز پدیده ریزگردها در اهواز ناشی از چند عامل است. خشک شدن تالاب هورالعظیم که ۲۰ درصدش در ایران و بقیه در عراق است یکی از این دلایل است. در جنگ تحمیلی، صدام اقدام به خشک کردن این تالاب کرد و همین امروز باعث بروز پدیده ریزگردها است.

روزنامه ابتکار در گزارشی نوشت:

حکایت اهواز و ریزگردها، داستانی تازه نیست و به ماجرایی تکراری و همیشگی تبدیل شده است. اینکه چند روز در میان، بین اخبار، از هجوم ریزگردها به اهواز بشنویم، جای تعجب ندارد. در همین مورد، دیروز ناصر سودانی، نماینده اهواز در مجلس شورای اسلامی، از افزایش دوباره ریزگردها در اهواز خبر داد و گفت: «طی ۲ روز گذشته هجمه‌ای از ریزگردها به مدت تقریبا ۴ ساعت اهواز و پیرامون این شهر را فرا‌گرفت که این موضوع باعث ایجاد مشکلاتی برای مردم از جمله لغو تعدادی از پروازها در فرودگاه این شهر شده است.» وی درباره منشا این ریزگردها گفت: «البته افزایش غلظت دوباره ریزگردها در استان خوزستان از جنوب شرقی شهر اهواز آغاز و به سمت شمال غربی حرکت کرد، اما در خصوص علل افزایش مجدد غلظت ریزگردها می‌توان به مباحث داخلی از جمله افزایش خشکی بیابان‌ها در این منطقه اشاره کرد.»

خاک خوزستان رطوبت کافی ندارد

بی آبی و خشکی بی رحمانه به جان خوزستان افتاده است. این معضل به حدی مخرب است که حتی خرمای خوزی هم از آن در امان نیست. نورالله معلمی، عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، معتقد است: «عارضه خشکیدگی خرما در چند سال اخیر در نخیلات خوزستان دیده شده که بخشی از آن به ریزگرد و بخشی دیگر به کم آبی و خشکسالی مربوط می‌شود.» معصومه ابتکار، رییس سازمان محیط ریست هم چندی پیش درباره خشکسالی در خوزستان چنین گفت: «خاک به دلیل نداشتن رطوبت کافی با کمترین باد به هوا برمی خیزد و این مسئله به دلیل آن است که بر عرصه های منابع طبیعی و تالاب ها مدیریت جدی نشده است.»

منشا بیشتر ریزگردها داخلی است

دکتر اسماعیل کهرم، مشاور رییس سازمان حفاظت محیط زیست، در این باره به خبرنگار اجتماعی روزنامه ابتکار می‌گوید: اینکه می‌گویند برخاستن ریزگردها به دلیل خشکی بیابان‌هاست، حرف تازه‌ای نیست. کاملا واضح و روشن است که دلیلی جز این نمی‌تواند داشته باشد. بروز پدیده ریزگردها در اهواز ناشی از چند عامل است. خشک شدن تالاب هورالعظیم که ۲۰ درصدش در ایران و بقیه در عراق است یکی از این دلایل است. در جنگ تحمیلی، صدام اقدام به خشک کردن این تالاب کرد و همین امروز باعث بروز پدیده ریزگردها است. این ریزگردها یا منشا آلی دارند یا منشا معدنی. وقتی این تالاب خشک شد، مواد آلی موجود در کف آن به ریزگرد تبدیل شد. سالهاست که ما می‌گوییم منشا بسیاری از ریزگردها داخلی است. زمانی دور تا دور اهواز را درختان فراگرفته بود. یک هکتار از جنگل هفت تن گرد و غبار را به خود جذب می‌کند. از بین رفتن جنگل‌ها و پوشش گیاهی و خشکی تالاب هور‌العظیم عواملی هستند که دست به دست هم باعث بروز پدیده ریزگردها می شود. در مقابله با پدیده ریزگردها، به دو شکل می‌شود اقدام کرد. نخست، اقدامات بلند مدت و میان مدت. یکی از این کارها جنگل کاری در اطراف اهواز است. چنین اقداماتی تقریبا ۱۰ ساله هستند. دوم، اقدامات آنی. مالچ پاشی از جمله این کارها است. البته مالچ پاشی هم برای طبیعت بی‌زیان نیست. همین مواد نفتی، به مرور زمان در آفتاب می‌پوسد و به ریزگرد تبدیل می شود.

پایین بودن منابع مالی، مانع مهار ریزگردها

سودانی در ادامه صحبت‌هایش با انتقاد از اقدامات دولت در بحث مبارزه با ریزگردها، تاکید کرد: «متاسفانه زمانی که از دولت درخواست می‌شود از میزان و نحوه فعالیت‌های خود در بحث ریزگردها گزارش دهد هیچ پاسخی مبنی بر اقدامات صورت گرفته در جهت کاهش ریزگردها ارایه نمی‌دهد، هر چند که تنها پاسخ داده شده باز شدن دریچه‌ای از آب به تالاب هورالعظیم برای جلوگیری از خشکی است.» در این رابطه چندی پیش بود که خداکرم جلالی، رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور گفت: «برای رفع معضل ریزگردهای خوزستان منتظر تامین اعتبار هستیم و امیدواریم این اعتبار در سال‌ جاری تامین شود.» کهرم در این باره اظهار می‌کند: این حرف درست است. دولت در این زمینه اقدامی نکرده است که بخواهد گزارشی به مجلس تحویل دهد. دلیل این امر هم کم بودن منابع مالی است. به دلایلی چون تحریم‌ها، وضع بد اقتصادی و کمبود تجهیزات لازم دولت نتوانسته در این زمینه قدمی بگذارد. جنگل کاری در خوزستان و استخدام کارگر هزینه‌های زیادی را می‌طلبد. البته در مورد تالاب هورالعظیم اقداماتی انجام گرفته است؛ باز کردن این تالاب باعث جمع شدن مقداری آب در آن شده است. الان می‌شود با کمک ماهواره‌ها تعیین کرد که باد از کجا بلند شده و به کجا می نشیند. تشخیص مبدا و مقصد پدیده ریزگردها به وسیله تکنولوژی کار ساده‌ای است. مشکل این است که ما برای ورود چنین اطلاعاتی به کشور، پول خرج نمی‌کنیم.

سازمان محیط زیست نتیجه تحقیقات را گزارش دهد

عباس قائیدرحمت، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، در این باره به خبرنگار اجتماعی ابتکار می‌گوید: مساله ریزگردها بسیار مهم است و برای حل آن به یک عزم بین المللی نیاز است. این پدیده نه تنها به ایران بلکه به کشورهای منطقه و کل جهان آسیب می‌رساند. مرزها مانع و بازدارنده هجوم ریزگردها نیست و هر چقدر این مساله گسترش بیش‌تری یابد آسیب وارد شده به جامعه بشری وسیع‌تر خواهد بود. نباید همه مسئولیت‌ها در این باره به دوش کشور ایران گذاشته شود. کشورهای زیادی از این پدیده متاثر هستند ولی نمی‌خواهند ریالی برای مقابله با آن خرج کنند. اما این ‌که می‌گویند اقداماتی انجام نشده که گزارش داده شود، قابل پذیرش نیست. حتما اقداماتی صورت گرفته است. شاید این اقدامات پیشگیری‌های اولیه نبوده ولی‌درمان های ثانویه‌ای انجام شده است. نظیر توزیع ماسک، اقدامات صدا و سیما، دولت و مسئولان در مدیریت مردم و تقبل بخشی از هزینه‌های درمانی آسیب دیدگان. سازمان محیط زیست دست کم می‌تواند نتایج تحقیقات و بررسی‌های انجام شده‌اش در این مورد را گزارش دهد. در نظر داشته باشید مهار ریشه‌ای این مساله، کار ساده‌ای نیست. با یک آتش سوزی سر و کار نداریم که بشود ظرف چند روز مهار و خاموشش کرد. این ریزگردها ممکن است هر زمان اتفاق بیفتد. نباید انتظار حل یک شبه چنین معضلی را داشته باشیم. علاوه بر کشور‌ها و مجامع بین‌المللی، باید از ظرفیت NGOها هم در این مورد بهره گرفت.

دلسوزان بی عمل

روزگاری با وارد شدن به خوزستان حوض‌ها و دریاچه‌های فصلی فراوان این استان فضای رو به روی چشم را پر می‌کرد. ولی این روزها سرزمین کارون رفته رفته خشک‌تر می شود. نخل‌های خوزستان تشنه‌تر می شوند و چشم‌ها پر خاک‌تر. دلسوزان زیادند و حرف‌ها زیادتر. حرف‌هایی که سرآخر به یک نقطه ختم می شود؛ کمبود اعتبار و منابع مالی. آیا باید منتظر ماند تا کمبود منابع مالی خوزستان را زیر خاک دفن کند؟

گزارش و مصاحبه از علی چاروسائی