فقدان مدیران مناسب مهمترین دلیل عقب‌ماندگی خوزستان است
خورنا: عضو هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: فقدان مدیران مناسب، مهمترین دلیل عقب ماندگی سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف استان خوزستان با وجود همه ظرفیت‌ها و فرصت‌های بی‌نظیر است.
به گزارش خبرگزاری فارس از اهواز، استان خوزستان دارای ویژگی‌های خاصی است که در کمتر استانی از کشور چنین ویژگی‌هایی موجود است و همین ویژگی‌ها عاملی شده تا خوزستان متمایز از سایر استان‌ها دیده شود و فرصت‌های مناسبی را فراهم آورده تا سرمایه‌گذاران اعم از داخلی و خارجی برای سرمایه‌گذاری از این فرصت‌ها استفاده کنند که در این خصوص می‌توان به مواردی چون منابع عظیم نفت و گاز، تاسیسات فولادی و ذوب‌آهن، وجود کشت و صنعت‌های متعدد، وجود رودخانه‌های پرآب کارون، کرخه، دز، زهره و مارون و جراحی، دسترسی به آب‌های آزاد و بین‌المللی، وجود امکانات زیربنایی، همجواری خوزستان با بازارهای مصرف جهانی (کشورهای حاشیه خلیج فارس)، تولید خرما، وجود زمینه‌های لازم در خصوص پرورش ماهی و میگو و صنعت توریسم و گردشگری اشاره داشت.
این استان به دلیل درگیر شدن با جنگ تحمیلی هشت ساله، زیرساخت‌های بسیاری را از دست داد و با وجود گذشت حدود سه دهه هنوز نتوانسته است به بهسازی و بازسازی آنها برای رشد و شکوفایی مدنظر و مورد انتظار دست یابد. البته بسیاری از کارشناسان و روشنفکران مهمترین دلیل این امر را بی‌تدبیری مدیران ناکارا طی سال‌های اخیر در جای جای استان دانسته‌اند و مردم نیز بر این امر صحه می‌گذارند.
به راستی با وجود همه ظرفیت‌های مطلوب و قابل‌توجهی که در بخش‌های مختلف اقتصادی، تجاری، فرهنگی و گردشگری و البته سایر بخش‌ها در استان وجود دارد اما باز هم جای سرمایه‌گذاری و سرمایه‌گذاران در این استان خالی‌ست و همیشه خلا پیشرفت‌های ناشی از این امر در گوشه و کنار خوزستان احساس میشود.
سیدمرتضی افقه، دکترای اقتصاد، استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز امروز میهمان خبرگزاری فارس خوزستان است تا در خصوص وضعیت سرمایه‌گذاری استان، فرصت‌های سرمایه‌گذاری و به طبع اشتغالزایی خوزستان و تغییر و تحولات و نقاط قوت و ضعف این بخش به ویژه در بخش اقتصاد با ما به گفت‌وگو بپردازد.
*فارس: مختصری در خصوص ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری خوزستان توضیح دهید.
*افقه: استان خوزستان استانی بی‌نظیر و نه حتی کم‌نظیر در بسیاری از قابلیت‌هایی‌ست که در کشور وجود دارد. ما از چهار بخش اقتصادی قابلیت‌های برجسته و در سطح ملی داریم. همانطور که می‌دانید ظرفیت‌های اقتصادی به سه بخش از جمله کشاورزی، صنعت و خدمات تقسیم میشود اما چون در کشور ما بخش نفت زیرمجموعه صنعت است این ظرفیت‌ها به چهار بخش شکل و سازمان یافته است. سه مرز متفاوت داریم، یک مرز خشکی با کشور عراق، یک مرز آبی رودخانه‌ای و یک مرز آبی دریایی، وجود تعداد کشورهای ثروتمند در جنوب حاشیه خلیج فارس که این استان به آنها نزدیکی دارد باز هم قابلیت تجاری خوزستان با این کشور را بالا برده است.
*فارس: موانع سرمایه‌گذاری استان خوزستان چیست؟
*افقه: متاسفانه برخی مواردی که از دید مسئولان مخفی‌ست اما از موانع سرمایه‌گذاری در استان هستند مثل؛ بحث گرما که در خوزستان بسیار مورد انتقاد قرار می‌گیرد و در واقع نعمتی برای این استان بوده و بخش عظیمی از کشت‌های صنعتی و خرما را فقط و فقط به این استان منحصر و محدود کرده است. متاسفانه سایه سنگین نفت باعث شده است ما قابلیت‌های برجسته دیگر استان را خیلی متوجه نشویم. آماری را اخیرا می‌خواندم که استان خوزستان تقریبا در بخش زراعت و بعضی کشت‌ها در کل کشور رتبه اول، دوم و بعضا سوم را دارد. یعنی استانی که گرمای آن اذهان را به عنوان منطقه‌ای خشک و لم یزرع سوق می‌دهد سهم بالایی از کشاورزی کشور را به خود اختصاص داده است. در بخش تولید انرژی نیز حرف‌هایی برای گفتن داریم. ۳۰ درصد برق کشور از خوزستان تامین میشود و دیگر به بخش‌های نفت و گاز اشاره نمی‌کنم زیرا در این زمینه سهم خوزستان بسیار قابل توجه‌تر و محرز است.
*فارس: از بنادر خوزستان برای توسعه سرمایه‌گذاری چه میزان بهره برده شده است؟
*افقه: بنادر امام خمینی(ره)، خرمشهر و آبادان که به دلیل جنگ تحمیلی هشت ساله از رونق افتادند و به دلایلی چون بی‌تدبیری و … تا به امروز به روندی که گذشته دنبال می‌کرده بازنگشته‌اند نیز می‌توانند در حوزه صادرات و واردات کالای غیرنفتی نقش موثری ایفا کنند. در سفر اخیر رئیس جمهور و هیئت دولت به استان خوزستان در خصوص تعالی وضعیت بنادر وعده‌هایی داده شد که اگر چنین شود می‌توان در این بخش‌ها به شکوفایی مطلوبی دست یافت. البته در وضعیت کنونی هم با وجود نصفه و نیمه کار کردن بنادر خرمشهر و امام خمینی، نمی‌توان جایگاه برجسته این بنادر را نادیده گرفت. در استان خوزستان باز هم به لحاظ حمل و نقل، امکان مانور با هر چهار وسیله را از جمله زمینی، هوایی، ریلی، دریایی را داریم که از آنها استفاده بهینه نشده است.
*فارس: از سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری خوزستان بگویید و اینکه تا چه میزان در این زمینه از فرصت‌ها بهره برده شده است؟
*افقه: در بخش دیگر می‌توان به سرمایه‌گذاری گردشگری اشاره داشت، برخلاف تصور عامه که این استان بسیار گرم است و جذبه‌ای برای گردشگری ندارد اما خوزستان یکی از بهترین استان‌ها برای تعالی وضعیت گردشگریست. همچنین در هر چهار بخش گردشگری از جمله گردشگری تاریخی، مذهبی، طبیعی و گردشگری پزشک سلامت دارای قابلیت و ظرفیت هستیم که به جرات می‌توان گفت در حد صفر از این بخش‌ها استفاده می‌کنیم. همانطور که امروز شاهدیم حدود ۱۰، ۱۵ سالی‌ست که گردشگری در کشورهای افریقایی به عنوان امری در راستای کاهش فقر، افزایش رفاه، کاهش نابرابری‌ها و توزیع درآمد مورد استفاده قرار می‌گیرد. «گردشگری فقرزدا» سال‌هاست به عنوان یک ابزار برای کشورهای خلیجی در حال استفاده است. گردشگری یا توریسم یک کالای لوکس است در امر اقتصادی اما در صورتیکه خوب هدایت شود می‌تواند توزیع درآمد را در یک منطقه موجب شود و بهبود بخشد.
*فارس: با توجه به مباحثی که مطرح شد تا چه اندازه از بخش‌های سرمایه‌گذاری استان خوب استفاده شده است و شاخص‌ترین بخش را مطرح کنید؟
*افقه: متاسفانه هیچ خوب استفاده نشده است. با اینکه هیچ در مسائل اجتماعی قطعیت ندارد اما اینقدر کم کار شده است که می‌توان این واژه را برای آن به کار برد. از قابلیت‌هایی که وجود دارد در حد صفر بهره مند شده‌ایم. در نامه‌ای نیز که به دکتر روحانی در خصوص ظرفیت‌های خوزستان نوشتم ذکر کردم که چرا تاکنون از ظرفیت‌های سرمایه گذاری استان استفاده نشده است. به نظر من بی‌تدبیری شدید ناشی از انتخاب مدیران بسیار ضعیف در طول سال‌های بعد از جنگ باعث شده است از این حجم وسیع ظرفیت‌ها و قابلیت‌ها، خوب بهره نبریم که تبعات آن نیز تحقق این شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی است و از این دو نظر در رده استان‌های محروم قرار می‌گیریم. در واقع با گذشته زمان، تاریخ از ما سوال خواهد کرد که با وجود این همه نعمت‌های خدادادی در استان خوزستان چه کردید؟!
*فارس: به نظر شما مناطق آزاد شدن آبادان و خرمشهر چه تاثیری بر ارتقای وضعیت منطقه، استان و در سطح کلان‌تر، ملی خواهد داشت؟
*افقه: یک نظریه داریم در بحث‌های توسعه‌ای که «قطب توسعه‌ای» نام دارد، یعنی اینکه اگر در یک منطقه‌ای یک قابلیت و پتانسیل ایجاد شود امواج ناشی از آن رشد و توسعه به مناطق اطراف پراکنده شده و آنها را نیر شامل خواهد شد مگر اینکه عوامل کند کننده‌ای اطراف آن قطب وجود داشته باشد که مانع انتشار امواج توسعه‌ای شوند و به همین دلیل امواج به خارج از منطقه منتقل می‌شوند. ما بیش از ۱۰۴ سال است که نفت داریم، از سال ۵۳ تا به امروز شرکت‌های بزرگی چون پتروشیمی‌ها، صنایع فولاد، پالایشگاه‌ها، توسعه نیشکر و … را داشته‌ایم که به دلیل بی‌تدبیری و فقدان مدیران مناسب، امواج توسعه ما به مناطق اطراف منتقل نشده و به خارج از استان نظیر اصفهان و تهران رسیده است. متاسفانه اغلب خوزستانی‌ها هم با یک بدبینی به این قضیه نگاه می‌کنند در حالیکه مقصر اصلی هم این استان‌ها نیستند بلکه مشکل به نوع مدیریت ما برمی‌گردد.
در مورد منطقه آزاد شدن آبادان و خرمشهر نیز من بیم این را دارم که باز هم این مسئله (سوءمدیریت) تکرار شود. این یک رانت مثبت دارد، دولت‌های در حال توسعه معمولا برای اینکه نابرابری‌های منطقه‌ای را تامین کنند به برخی مناطق عقب مانده‌تر رانت می‌دهند تا خودشان را بالا بکشند و این یک رانت مثبت است. اما به نظر من متاسفانه چون قابلیت‌های لازم در بین مردم و مدیران استان برای استفاده و بهره‌مندی از این رانت خوب وجود ندارد بیم دارم که سودجویان به تمکن مالی روی بیاورند و از این رانت که می‌تواند برای مردم ایجاد کم کند استفاده کنند. به هر حال بخش کمی از نفع به مردم منطقه می‌رسد اما نسبت به مجموع اهدافی که از این وضعیت مورد انتظار است بسیار ناچیز است زیرا سودجویان این نفع را به خارج از منطقه و استان منتقل خواهند کرد. مهمترین دلایل این امر هم به بی‌تدبیری مدیریت باز می‌گردد.
*فارس: به نظر شما آفت سرمایه‌گذاری استان خوزستان چیست؟
*افقه: آفت سرمایه‌گذاری استان، خود ما، یعنی مدیران هستیم. بینش بسیاری از ساکنان به ویژه روشنفکران ما شامل دانشگاهیان، روحانیون و …عمدتا غیر توسعه‌ای‌ست. متاسفانه اغلب در دو، سه دهه گذشته به ویژه پس از دوران جنگ تحمیلی مدیرانی که در خوزستان نصب شده‌اند عمدتا ضعیف و خیلی ضعیف بوده‌اند. یک مشکل دیگر استان خوزستان واحدهای ملی شامل شرکت نفت و پتروشیمی، صنایع ذوب و فلزات، سدها و توسعه نیشکر که مستقیما توسط دولت اداره می‌شوند و من اسم این را مدیریت جزیره‌ای نام نهاده‌ام زیرا با وجود اینکه در استان هستند اما جدای از خوزستان به حساب می‌آیند. نصب مدیرانی ضعیف برای این صنایع ملی نیز در استان زیاد مهم نبوده است و مردم نیز به دلیل نگاه‌های بسیار پایینی که نسبت به انتخاب مدیران دارند و قوم گرایی بر آنها حاکم میشود و جدل‌هایی برای انتخاب مدیران که از چه قومی باشد را شکل می‌بخشند دولت مرکزی را ناچار کرده است تن به انتخاب هر مدیر ضعیفی بدهد. استانداران استان در طول دو دهه گذشته به طور متوسط ضعیف، غیرتوسعه‌ای و تک‌بعدی بوده‌اند. مجموعه این عوامل باعث شده این استان با وجود همه این فرصت‌ها و ظرفیت‌های موجود، جزو استان‌های محروم باشد.
*فارس: برای برون رفت از وضعیت نامناسب سرمایه‌گذاری استان چه راهکارهایی را پیشنهاد می‌کنید؟
*افقه: هیچ راهی جز این نداریم که نگاهمان به آدم‌ها و مدیران باشد زیرا ضعف این بخش از مهمترین دلایل عقب ماندگی استان است. خوزستان دارای فرصت‌های سرمایه‌گذاری بی‌نظیری‌ست نه کم‌نظیر؛ بنابراین افرادی هم که در رده استاندارد و مدیران پایین‌تر(فرمانداران، بخشداران و …) برای آن انتخاب می‌شوند باید در حدی باشند که این حجم پتانسیل و ظرفیت را داشته باشند در غیر اینصورت نمی‌توان به موفقیتی در این زمینه دست یافت. در مورد انتخاب استاندار، بارها گفته‌ام که استاندار باید در حد یک وزیر موفق باشد، استاندار باید از طریق اقدامات اجتماعی، فرهنگی و مذهبی بینش غیرتوسعه‌ای ساکنان را به بینش توسعه‌ای تغییر دهد. بنابراین اگر بخواهد فکری برای استان شود یک راه بیشتر نیست و آن انتخاب مدیران برجسته، صاحب فکر، توسعه خواه، پیش برنده و پیش رونده است. این استان به دلیل فقدان مدیران مناسب در بخش سرمایه گذاری دچار مشکلات متعددی شده است. بخش‌های مختلف اجتماعی کشور ما از جمله اقتصاد از دو بخش سنتی و مدرن تشکیل شده است. در شهرهایی چون شادگان، اندیمشک، ایذه، اندیکا و شهرهایی که اکثریت مردم آن فاقد مهارت و تخصص هستند که این امر نیز به دلیل بی‌تدبیری‌های مدیران گذشته حاصل شده است، توصیه به تاسیس برخی واحدها که برخی نمایندگان بی‌تدبیر متاسفانه پیگیر این نوع طرح‌ها بوده‌اند، هیچ کمکی و یا چندان کمکی به اشتغال و تولید این مناطق نمی‌کند زیرا مردم این شهرها هنوز توانمندی استخدام در این شرکت‌های مدرن و فوق مدرن را ندارند و عمدتا فاقد سواد، مهارت، بینش و تخصص‌های لازم هستند. (طرح‌هایی چون فولاد شادگان و یا شرکت‌هایی در مسجدسلیمان و اندیمشک) نهایت امر این است که در بخش‌های خدماتی که سهم ناچیزی از منافع این واحدهاست را در بر می‌گیرد و به همین دلیل از مناطق دیگر برای استخدام هجوم می‌آورند که همین امر به مهاجرت‌های جدید و تنش‌های اجتماعی و احتمالا تنش‌های سیاسی ناشی از مهاجرت‌های کور دامن خواهد زد.
مریم خبازی