به گزارش خبرنگار مهر، در شب دوم سکونت دزد به خانه آنها می زند که حلیمی دستگیرش می‌کند. او قصد دارد دزد را تحویل مقامهای پاسگاه دهد که اهالی منطقه منعش می کنند. حلیمی که پیرو قانون است دزد را به پاسگاه می برد، اما می شنود که این محله در حوزه استحفاظی آنها نیست و نمی توانند سارق را تحویل بگیرند.

حلیمی به همراه دزد به ادارات مختلف مراجعه می کند تا وضع محله را روشن کند و عاقبت چون به این نتیجه می رسد که در نظام اداری حاکم راه به جایی نخواهد برد، با همت و همکاری اهالی زندانی برپا می‌کند تا به اصلاح و تهذیب سارقان بپردازند.

این ماجرای داستان فیلم «خارج از محدوده» به کارگردانی رخشان بنی اعتماد در سال ۱۳۶۶ است. ماجراهایی با این مضمون تا دلتان بخواهد در حاشیه اهواز و دیگر شهرهای استان وجود دارد، سوژه هایی برای ساخت ده‌ها و شاید صدها فیلم.

در روزهای گذشته تجمع اهالی کوی علی آباد اهواز برای الحاق به محدوده شهری اهواز، باعث شد جلسه شورای شهر اهواز با تاخیر یک ساعته برگزار شود. این عده چند روز پیش نیز در برابر ساختمان شهرداری منطقه سه اهواز تجمع کرده بودند و خواستار ملاقات با شهردار منطقه شده بودند.

یکی از معترضان که مایل به افشای نام خود نبود به خبرنگار مهر گفت: الحاق منطقه علی آباد به حوزه شهرداری منطقه از چند سال پیش در دستور کار شهرداری اهواز قرار داشته اما تاکنون رنگ واقعیت به خود نگرفته است.

همچنین یکی دیگر از اهالی علی‌آباد خطاب به اعضای شورای شهر عنوان کرد: متاسفانه شهرداری منطقه ۳ جمع آوری زباله‌های منطقه را صدقه دادن به مردم عنوان می‌کند در حالی که  این کار  جز وظایف ذاتی شهرداری است.

آذر زمان‌پور، از اعضای شورای شهر اهواز درباره این تجمع اظهار کرد: این کار ممکن است برای آسایش و امنیت مردم مشکل ایجاد کند و رویه خوبی نیست که هر بار مردم یک منطقه به اینجا بیایند.

احمد از اهالی بروال نسبت به این سخن عضو شورا به خبرنگار مهر گفت: این خانم نمی داند ما چند سال است با این مشکل دست و پنجه نرم می کنیم. به نظرم باید در شرایط ما زندگی می کرد تا درک موضوع برایش راحت تر می شد.

وی همچنین می گوید که باید اعضای شورا بدانند که ما سال ها است که به نشانه اعتراض به دفاتر فرمانداری، نمایندگان مجلس و … رفتیم و نتیجه نگرفتیم و حالا وارد ساختمان شورا شدیم. پس بی برنامه کار نکردیم. شورا محلی برای همه شهروندان است و ما به عنوان شهروند بر حقوق شهروندی خودمان اشراف داریم.

اما از میان اعضای شورا تنها مریم ابریشم کار بود که بازدید میدانی از این منطقه انجام داد و پیگیر جمع آوری زباله های این منطقه شد.

ابریشم کار درباره مشکل این منطقه افزود: ما پیگیر حل مشکل این منطقه هستیم و واقعا مردم این منطقه شرایط سختی دارند و من خانه به خانه از این محله دیدار کردم.

سهم خوبِ دیدن

فالح ساکن محله بروال که در مقطع کارشناسی ارشد تحصیل می‌کند، می‌گوید: مانده‌ایم شهری هستیم، روستایی یا خارج از محدوده؟ اصلا هستیم؟ دیده می‌شویم؟ آویزان میان زمین و آسمان. در کنار فرودگاه و حلقه‌های نفت ساکنیم و نگاه می‌کنیم به پرواز و استخراج.

گنداب در نوار باریکی از جوی‌های تنگ و کثیف از جلوی درِ خانه‌ها می‌گذرد و کودکان شادی کنان می‌زنند به کوچه‌ها. در هر کوچه به موازات ردیف خانه‌ها و آلونک‌ها، جوی باریکی کشیده شده که فاضلاب و پس‌آب‌های خانگی مستقیم از آشپرخانه‌ها و توالت‌ها و حمام‌ها به آنها می‌ریزند.

علی از دیگر ساکنان این منطقه است. او در این‌باره می‌گوید: در زمان شوراهای شهر ما را جزو شهر حساب می‌کردند. همچنین شهردار پیشین منطقه نیز برای ما تسهیلاتی در نظر می‌گرفت. این در حالی است که این محله قدمتش از محله فرهنگیان که در نزدیکی ماست بیشتر است.

درس ِ پوسیده

علی با نگاهی به مدرسه محله‌شان ادامه می‌دهد: تنها یک مدرسه در این محله وجود دارد و می‌بینید که پوسیده شده است و قدمت بیش از ۳۵ سال دارد. بروال با جمعیتی بیش از ۸ هزار نفر نیاز به مدارس بیشتری دارد. ما در این منطقه صدها نفر دانشجو در مقاطع مختلف داریم.

در بازدید چند سال گذشته استاندار، نمایندگان و فرماندار از این محله مشکلاتی همچون آسفالت معابر، احداث شبکه فاضلاب، احداث دبیرستان دخترانه و پسرانه، تاسیس خانه بهداشت و درمان، مشکل ارتباط با منطقه فرهنگیان و … مطرح شد که آنها بر رفع این مشکلات تاکید کردند اما گذشت آن روزگار و گویا فراموش کردند بازدید و وعده‌هایشان را.

هم اکنون زمین بروال (زویه ۲، علی آباد) برای جذب فاضلاب در لایه‌های زیرین زمین به حداکثر اشباع رسیده و آب‌های سطحی و فاضلاب روستا در سطوح جمع می‌شوند که به صورت منبعی برای رشد انواع حشرات و بیماری‌ها شده است. سطح زمین این محله مسطح و امکان هدایت معمولی آب‌های سطحی و فاضلاب از طریق کانال‌های روباز وجود ندارد. این در حالی است که فاصله این محله تا نخستین نقطه مدخل فاضلاب شهری واقع در خیابان اصلی منطقه فرهنگیان کمتر از یک کیلومتر است.

یاسر از دیگر اهالی این منطقه می‌گوید: ما حتی دهیار هم نداریم. فرماندار راضی نیست که این منطقه روستا بماند و تمایل دارد به شهر ملحق شود اما شهرداری قبول نمی‌کند.

وی ادامه می دهد: ۱۴ حلقه نفت کوی بروال مجاور منطقه فرهنگیان را احاطه کرده و آلودگی ناشی از برداشت نفت اهالی را به ستوه آورده اما شرکت مناطق نفت‌خیز جنوب هیچ‌گونه مساعدتی تاکنون برای بهسازی منطقه نکرده است.

اهالی این محل از نمایندگان مردم اهواز در مجلس شورای اسلامی گله منداند. آنها می‌گویند که ما بارها برای طرح مشکلمان حضوری با آنها صحبت کردیم اما کمتر توجهی به ما نداشته‌اند.

سلیقه به خرج می‌دهند

سید شریف حسینی، نماینده مردم اهواز و باوی در مجلس شورای اسلامی اظهار می‌ کند: هیچ کس نمی‌تواند بگوید که زویه بروال جزو شهر نیست. اگر بگویند زویه بروال روستاست کاملا بی معنی است.

وی می ‌افزاید: در سمت چپ این محله فرودگاه واقع شده، سمت راستش زویه و کوی جواهری است. مگر می‌شود تکه‌ای از شهر را جدا کنند و بگویند روستاست؟

نماینده مردم اهواز و باوی در مجلس شورای اسلامی ضمن انتقاد از مسئولان ادامه می‌دهد: متاسفانه سلایق برخی از مدیران و نظرات و خواسته‌های شخصی آنها مانع الحاق این بخش از شهر به اهواز شده است. زمانی که من بخشدار مرکزی اهواز بودم هرگز یاد ندارم که روستایی با نام زویه بروال وجود داشته باشد.

حسینی یادآور می‌شود: هم اکنون سه سال از گفته استاندار مبنی بر روستا بودن بروال گذشته است. باید از استاندار پرسید اگر بروال روستاست چرا سند روستایی صادر نمی‌کنید؟ زویه بروال قدیمی‌تر است یا مناطق جدید تازه تاسیس؟

وی همچنین تاکید می‌کند: این منطقه بخشی از شهر است و باید خدمات شهری به آن تعلق بگیرد.

تاکنون ۱۷ منطقه حاشیه‌ای در اطراف شهر اهواز شناسایی شده‌ است که حدود ۴۰۰ هزار نفر از ساکنان شهر اهواز در مناطق‌ حاشیه‌ زندگی می‌کنند. با توجه به این میزان جمعیت، شهر اهواز از این نظر رتبه دوم یا سوم کشوری را دارد. حاشیه‌ شهر تنها به معنای اطراف شهر نیست، بلکه سکونت در مناطق فاقد کاربری‌های لازم برای زندگی نیز حاشیه‌نشینی محسوب می‌شود. در گذشته و در طول سال‌های دفاع مقدس بسیاری از افراد ساکن در مناطق جنگی مهاجرت کردند و به همین دلیل در اطراف شهر سکونتگاه‌هایی ایجاد شد.

تنها راه جا به جایی است

معاون خدمات شهری شهرداری اهواز درباره مشکل منطقه علی آباد (بروال) به خبرنگار مهر گفت: بروال در حریم غیرقابل ساخت واقع شده و درجه خطر و حساسیتش خیلی بالا است.

علیرضا عالی پور افزود: دلیل حساسیت این است که در کنار باند فرودگاه و کلیدر نفت قرار دارد.

وی همچنین توضیح داد: فاضلاب این منطقه به صورت سطحی حتی به باند فرودگاه هم می ریخت و باعث ایجاد نیزار در اطراف باند شده که حیوانات دوره گرد نیز در آنجا تجمع می کنند.

معاون خدمات شهری شهرداری اهواز اظهار کرد: همین موضوع باعث شده که فرودگاه از استانداردهای قانونی فاصله و تصمیم به جا به جایی بگیرد.

عالی پور با بیان اینکه یکی از راهکارهای حل معضل این منطقه این است که آنجا را جزء بافت فرسوده و سکونتگاه غیر رسمی اعلام کنند، گفت: پس از این کار می شود با در نظر گرفتن وام برای آنها مشکلشان را حل کرد. همین موضوع در مناطق کوی آل صافی، منبع آب و… نیز وجود داشت.

وی همچنین در این باره توضیح داد: طرح مینا طرحی است که بر اساس آن و از طریق وزارت کشور سکونتگاههای غیر رسمی که در معرض خطر جانی هستند به بنیاد مسکن معرفی می شوند و با در نظر گرفتن وام و تسهیلات اقدام به جا به جایی آنها می کنند.

به گفته وی، دولت می تواند از این طرح ها برای رفع مشکل این منطقه و مناطق گل سرخی، حصیرآباد و منبع آب استفاده کند.

اما ساکنان قدیمی این منطقه سخنی دیگر دارند. آنها می گویند ما در حریم فرودگاه نیستیم. آنها در حریم ما هستند. پیش از اینکه فرودگاه و نفت بیایند، ما اینجا بودیم و همه اینجا زمین کشاورزی بود. اگر وجود ما باعث شده فرودگاه منتقل شود پس چرا شهرک مهندسان را در امتداد باند ساختند؟

مشکل حاد است

البته شهردار پیشین اهواز گفته بود که این منطقه جزو طرح جامع شهری است اما هیچ اعتباری برای آن در نظر گرفته ‌نشد.

به گفته کارشناسان شهرداری، این منطقه بخشی از حریم اهواز است. در کل کشور، حریم شهر طرح جامع ندارد و به عنوان توسعه آینده شهر است همچون مناطق پردیس یا فرهنگیان که در گذشته در حریم شهر بودند.

حریم شهری کاربری‌های مختلفی از جمله کشاورزی، صنعتی، دامداری و… دارد و در بازه‌ای از زمان در طرح جامع شهری قرار می‌گیرد.

در منطقه علی آباد نیز عده‌ای سکونت دارند که طرح هادی هم ندارند. این تجمع به مرور توسعه پیدا کرد و باعث مشکل برای شهر شد، همان موقع شهرداری هم بی دقتی کرد و جلوی ساخت بی رویه را نگرفت.

گفته می شود راه خروج از حریم دارای الزاماتی است. ابتدا باید این موضوع در کارگروه شهرسازی و بعد در کمیسیون ماده ۵ و سپس در شورای عالی شهرسازی کشور مطرح شود. البته چون در کنار فرودگاه هستند ممکن است ممانعت برای خروج آنها از حریم صورت گیرد.

مسئولان شهرداری می گویند که به ساکنان در حریم شهر هیچ خدماتی داده نمی‌شود و باید شهردار وقت، مانع ساخت و ساز در این منطقه می‌شد که این اتفاق نیفتاد.

پارسال قرار بود این موضوع در فرمانداری مطرح شود و خدماتی برای این بخش از شهر در نظر گرفته شود. از دیگر سو شهرداری می گوید که اگر شهرداری در آن بخش فعالیتی انجام دهد، مردم را به تصرف و ساخت و ساز غیر قانونی ترغیب کرده است.

کارشناسان امور حقوقی بر این باورند که از هر ۱۰ مورد شکایتی که منجر به حضور در محاکم قضایی اهواز می‌شود، هفت مورد آن مربوط به حاشیه شهر است. به عبارت دیگر ناهنجاری‌های اجتماعی که منجر به برخورد‌های فیزیکی یا اعمال خلاف قانون می‌شود، در این بخش جامعه رواج بیشتری دارد. بدین ترتیب با تغییر نگرش درباره حاشیه‌نشینان و فرهنگ‌سازی‌ متناسب با هویت قومی می‌توان ناهنجاری‌ها را در این مناطق کاهش داد.

از حاشیه شهر تا حاشیه ذهن

من و شما حاشیه‌نشینی را نه در کلام که به صورت روزمره از بالا تا پایین شهر «زندگی می‌کنیم». حاشیه نشینی همواره مرزی نیست که به صورت جغرافیایی در سطح کوچه‌ها و خیابان‌های شهر کشیده شده باشد، جامعه شناسان می‌گویند که حاشیه‌نشینی حتی مفهومی ذهنی و به عبارت علمی تر یک سازه یا برساخته اجتماعی social construct است و فرد حاشیه‌نشین کسی نیست که در آن سوی شهر یا فراتر از حدود منطقه معینی از شهر خانه دارد. حاشیه‌نشینی دچار حاشیه‌نشینی فردی نیز شده است. حاشیه‌نشین فردی است که در ذهن خود و دیگران، خود را در محدوده‌ای «حاشیه‌ای» و «منزوی» شناسایی می‌کند، نابرخوردار از مواهب زندگی، با آرزوهایی، فرصت‌هایی و امکاناتی پایین‌تر از دیگرانی که در مرکز جای دارند. مرکز توجه، مرکز امتیازات، مرکز برخورداری‌ها، به عبارتی دیگر مرکزی برای از ما بهتران.
———————

گزارش: قاسم منصور آل کثیر