گزارشی تفصیلی از دومین نشست شورای اجرایی تدوین سند توسعه اشتغال استان خوزستان
خورنا | سرویس استخدامی: دومین نشست شورای اجرایی تدوین سند توسعه اشتغال استان خوزستان ساعت ۸:۳۰ صبح روز سهشنبه – ۲ آبان ۱۳۹۶ با حضور دکتر یداله مهرعلی زاده مشاور و نماینده تامالاختیار استاندار در حوزه اشتغال ، میرانی؛ مدیریت توسعه کارآفرینی و اشتغال اداره کل تعاون کار و رفاه اجتماعی و خسروانی؛ معاون مدیرکل هماهنگی امور اقتصادی و بینالملل در محل اداره کل تعاون کار و رفاه اجتماعی برگزار شد.
به گزارش خورنا در این مراسم دکتر مهر علی زاده به ده مسئله اساسی حوزه اشتغال در استان اشاره کرد و گفت :
- کشور ایران در سال ۱۳۹۶ با فرصتها و تهدیدهایی مواجه شده است. در بخش فرصتها «ثبات اقتصاد کلان»، «فعال شدن ظرفیتهای خالی»، «توانمندیهای برجام» و «تحولات اقتصاد جهانی» و در بخش تهدیدها با «بحران منابع آب کشور » ، « مسائل زیستمحیطی »، «صندوق بازنشستگی »، «بودجه دولت »، «نظام بانکی»و «بحران بیکاری« مواجه هستیم. عدم توجه به این فرصتها و تهدیدها مانع از دستیابی به یک تحلیل جامع از راهکارهای مقابله با بحران بیکاری است.
- آسیبشناسی اشتغال و تحلیل بازار کار در تعامل با سایر بازارهای چهارگانه اقتصادی است که هرگونه نارسایی در آن بازارها میتواند در عملکرد درست این بازار اخلال ایجاد نماید. البته هرگونه اجرای سیاست فعالی در بازار کار نیز بهطور متقابل بر بازارهای دیگر اثر دارد. بنابراین نگاه دوسویه به این ارتباط قابلتأمل و اهمیت بوده و ایجاد هماهنگی بین سیاستهای اتخاذشده در بازارها را اجتنابناپذیر میسازد. مسئله اشتغال از دغدغههای اصلی و مسائل لولویت دار مسئولین ارشد کشوری است و به همین دلیل سال ۹۶ سال اقتصاد مقاومت و اشتغال و تولید نامگذاری شده است.
- عوامل مؤثر در عرضه و تقاضای نیروی کار متعدد هستند. بخش عرضه نیروی کار تابعی از تحولات جمعیتی، مهاجرتها، سطح آموزش در جامعه، نرخ مشارکت نیروی کار، سطح دستمزدهای حقیقی، ساختار جمعیت و اطلاعرسانی است که همگی تأثیر مثبت بر عرضه نیروی کار دارند و در مقابل افزایش سن قانونی کار، پوشش تحصیلی و نظام تأمین اجتماعی و بازنشستگی، اثر منفی بر عرضه نیروی کار خواهند داشت. بخش تقاضای نیروی کار متأثر از میزان فعالیت و ردش بخشهای مختلف اقتصادی مانند کشاورزی، صنعتی و خدمات و همچنین امنیت سرمایه و پسانداز وجوه قابل سرمایهگذاری، میزان فعالیت کارآفرینان و میزان هزینههای دولت و رشد اقتصادی، نوع تکنولوژی ازنظر سرمایهبری و کاربری، بهرهوری نیروی کار، ساخت و نوع بازار است.
- تازهترین گزارش از وضعیت اشتغالزایی دو علامت متناقض از بازار کار را مخابره میکند. نرخ مشارکت اقتصادی عبارت است از نسبت جمعیت فعال (شاغل و بیکار) ۱۰ ساله و بیشتر به جمعیت در سن کار ۱۰ ساله و بیشتر، ضربدر ۱۰۰ افزایش نرخ بیکاری باوجود حفظ روند اشتغالزایی از بارزترین ویژگیهای بازار کار در فصل نخست امسال است. نرخ بیکاری و نسبت اشتغال که عمدتاً از سوی مراکز رسمی آماری ارائه میشوند از شاخصهای تعیینکننده این دو متغیر مهم اقتصادی هستند. نرخ بیکاری عبارت از نسبت جمعیت بیکار به جمعیت فعال است. منظور از جمعیت فعال تمام افراد ۱۰ ساله و بیشتر که در هفته قبل از هفته آمارگیری یا شاغل بودهاند یا بیکار محسوب شده باشند. طرح آمارگیری نیروی کار از سوی مرکز آمار ایران، باهدف برآورد شاخصهای نیروی کار بهصورت فصلی و سالانه، در ماه میانی هر فصل اجرا میشود. در این طرح همچنین تغییرات شاخصها در کل کشور، نقاط شهری، نقاط روستایی و تغییرات سالانه در استانها با روش نمونهگیری چرخشی گزارش میشود.
- بر اساس گزارش مرکز آمار، در بهار امسال ۹۶ نسبت به دوره مشابه ۷۰۳ هزار نفر شغل ایجادشده، اما از طرفی نرخ بیکاری نیز بالارفته و به ۶/ ۱۲ درصد رسیده است. یکی از دلایل چنین تناقضی، رکورد زنی نرخ مشارکت است. طبق اعلام مرکز آمار، نرخ مشارکت بازار کار ایران در طول یک دهه گذشته حدنصاب جدیدی را ثبت کرده است. در بهار ۹۶ نرخ مشارکت کل اقتصاد ایران به عدد ۶/ ۴۰ درصد رسیده است. هرچند نرخ بیکاری، افزایش ۱/ ۰ درصدی نسبت به فصل گذشته را نشان میدهد اما با توجه به افزایش ۷/۱ درصدی نرخ مشارکت در این مدت، نمیتوان افزایش مذکور را به چرخههای تجاری در حوزه اقتصاد نسبت داد. طوری که از زمستان ۹۵ تا بهار ۹۶، درحالیکه بیش از یکمیلیون و ۱۳۰هزار نفر به جمعیت فعال کشور اضافهشده تنها ۲۰۰ هزار نفر به تعداد بیکاران افزودهشده است. در عوض تعداد شاغلان کشور در این بازه بهاندازه ۹۶۰ هزار نفر افزایشیافته است. تعداد شاغلان کشور در بهار امسال توانسته رکورد جدیدی را خلق کند و به ۲۳ میلیون و ۳۰۸ هزار نفر برسد. تعداد شغل ایجادشده در بازه سالانه نسبت به بهار سال گذشته، ۷۰۳ هزار نفر است. در گزارش مرکز آمار تعداد شاغلانی که بیشازحد استاندارد در طول هفته کار میکنند نیز در مسیر صعودی قرار دارد. تعداد این افراد در بهار ۹۶ به ۹میلیون و ۵۰۰ هزار نفر رسیده که نسبت به بهار سال گذشته، ۶۰۰ هزار نفر افزایش را نشان میدهد.
- بررسی نرخ مشارکت اقتصادی نشان میدهد این شاخص هم در بازه فصلی و هم در بازه سالانه با افزایش روبهرو شده است. طبق اعلام مرکز آمار نرخ مشارکت کل اقتصاد ایران، در فصل بهار ۶/ ۴۰ درصد گزارششده است. این رقم برای نرخ مشارکت کل اقتصاد ایران در طول یک دهه گذشته یک رکورد بهحساب میآید. بیشترین نرخ مشارکت پیشازاین در تابستان ۸۶، در عدد ۳/ ۴۱ درصد ثبتشده بود. صورت این نرخ نیز در بهار ۹۶ به بیشترین مقدار خود رسیده است.
- تعداد جمعیت فعال کشور طبق گزارش مرکز آمار، ۲۶ میلیون و ۶۷۵ هزار نفر است. فصل بهار ۹۶ نسبت به فصل گذشته، با افزایش یکمیلیون و ۱۳۰ هزارنفری در جمعیت فعال روبهرو شده است. از دید اشتغالزایی نیز، تعداد شاغلان در بهار ۹۶ یک حدنصاب جدید را ثبت کرده است. این عدد در فصل اول سال جاری به ۲۳ میلیون و ۳۰۸ هزار نفر رسیده است. در بازه فصلی، نسبت به زمستان ۹۵ نزدیک به یکمیلیون نفر شاغل به اقتصاد ایران اضافهشده است. در بازه سالانه، تعداد شغل ایجادشده نسبت به بهار ۹۵، بیش از ۷۰۳ هزار شغل در بازار کار ثبتشده است. این دو عدد رکورد محسوب نمیشوند، چراکه درگذشته اعداد بزرگتری ثبتشده بود.
- از زمستان ۱۳۹۴ تا تابستان سال قبل یعنی طی سه فصل نرخ بیکاری صعود ۲ درصدی را تجربه کرده و به ۷/ ۱۲ درصد رسیده است. این افزایش نرخ بیکاری را میتوان به رکود حاصل از مهار تورم دانست که البته با کمی تعویق نشان دادهشده است. با لحاظ افزایش ۷/ ۱ درصدی نرخ مشارکت در اولین فصل سال جاری نسبت به آخرین فصل سال گذشته و افزایش تنها ۱/ ۰ درصدی نرخ بیکاری در این بازه، میتوان این تعبیر را کرد که قسمت اعظم جمعیت فعال بهسوی شغل سوق دادهشده است.
- مقایسه جمعیت ۱۰ سال به بالای استان خوزستان بر اساس آمارهای مرکز آمار ایران در سالهای ۹۰ و ۹۵ گویای یک تغییر اساسی در نرخ بیکاری و مشارکت استان خوزستان است. در سال ۹۰ جمیعت ۱۰ سال به بالای استان ۳۷۰۸۱۸۵ و جمعیت شاغل ۹۵۴۴۰۸ و جمیعت بیکار ۳۳۰۰۴۴ بوده است اما در سال ۹۵ جمیعت ۱۰ سال به بالای استان ۳۷۹۲۱۲۳ و جمعیت شاغل ۱۳۲۷۰۲۶ و جمیعت بیکار ۲۲۲۰۹ بود. که نشانگر بهبود نسبی بازار کار در استان است. در سال ۹۰ نرخ بیکاری ۲۵٫۷ و نرخ مشارکت ۳۴٫۶۴ و در سال ۹۵ نرخ بیکاری ۱۴٫۳ و نرخ مشارکت ۴۰٫۸ بوده است. که نشانگر تحول مناسبی هم در کاهش نرخ بیکاری و هم افزایش نرخ مشارکت بوده است.
- نمودار مقایسهای میلهای نرخ بیکاری شهرستانهای خوزستان در سالهای ۹۰ و ۹۵
وی در ادامه آقای به توصیف ویژگیها و ابعاد مهم برنامه اشتغال فراگیر ۱۳۹۶ استان خوزستان پرداخت و گفت :
طرح تکاپو مصوب شورای عالی اشتغال کشور و یکی از برنامههای اصلی و محوری توسعه اشتغال در کشور است. درصورتیکه بتوان موانع موجود بر سر راه فعالان کسبوکارهای منتخب را مرتفع و فرصتهای جدید داخلی و جهانی را در مقابل آنها قرار داد، میتوان انتظار توسعه و پیامدهای مطلوب ناشی از آن را داشت.
هدف اصلی این طرح؛ توسعه اشتغال پایدار از طریق بهسازی دینامیک اشتغال در سطح مناطق و توسعه رستههای کسبوکاری منتخب و اولویتدار در سطح ملی و استانها است.
موضوعات محوری تکاپو نیز؛ تحلیل و اصلاح دینامیک اشتغال استان، توسعه کسبوکارهای دارای مزیت و ظرفیت اشتغال، ایجاد تعادل و تعامل میان طرف عرضه و تقاضای نیروی کار برای فعالسازی نهادی کلیه امکانات و منابع (مالی و غیرمالی) در جهت توسعه کسبوکار و اشتغال پایدار، توانمندسازی نیروی کار/ نهادهای پشتیبان و افزایش توان رقابتی در سطح ملی و بینالمللی کسب کارهای شناساییشده مزیت دار در سطح استان، تحلیل و تقویت عوامل و شاخصهای اثرگذار بر فضای کسبوکار به ترتیب در سه سطح منطقه، استان، کشور بهمنظور توسعه کسبوکار و اشتغال(رویکرد پایین به بالا)، طراحی الگوی مناسب بهمنظور انجام مداخلات توسعهای در جهت توسعه زنجیره ارزش کسبوکارها،
مهرعلی زاده ادامه داد: در این طرح بر اساس مطالعات دینامیک مزیتهای نسبی استان خوزستان در حوزه اشتغال فراگیر محورهای زیر شناساییشده است:
منطقه شمال استان: محصولات باغی _ زراعی(پرتقال ،نارنگی ، لیمو، گندم،دانههای روغنی، شکر ،صیفیجات،ذرت دامی و سیبزمینی)، معدن،گردشگری(منطقه دزفول، شوش و شوشتر) و خدمات(حملونقل باری و لجستیک).
منطقه مرکزی استان: صنعت(پتروشیمی ،صنایع تبدیلی مواد غذایی، تولید پوشاک)، خدمات (تولید نرمافزار و ارائه خدمات فناوری اطلاعات، هتلداری، خدمات لجستیک و پشتیبانی)و کشاورزی (خرما و گندم، دانههای روغنی ، پرورش ماهی و صیفیجات )
منطقه جنوب استان: محصولات کشاورزی( خرما و شیلات) صنعت( صنایع پاییندستی پتروشیمی،نفت و گاز) خدمات( خدمات بندری، حملونقل و لجستیک)
منطقه جنوب شرقی استان: کشاورزی( خرما و دامداری) خدمات( حملونقل بار)
مهرعلی زاده در ادامه به بیان مشکلات مهم فرا روی این طرح پرداخت و آنها را دستهبندی کرد :
- تغییرات مکرر قوانین و مقررات و بخشنامهها در خصوص سرمایهگذاری از سوی مراجع ذیربط.
- بروکراسی زائد و فقدان دستورالعملهای شفاف در خصوص حمایت از سرمایهگذار.
- کمبود نقدینگی و اعتبارات جهت اجرای طرحهای اقتصادی استان.
- کمتوجهی برخی از دستگاههای اجرایی درجهت اجرای سیاستهای تعیینشده در سند توسعه اشتغال
- یکپارچه و بهروز نبودن آمار و اطلاعات مربوط به وضعیت بیکاران و فرصتهای شغلی بنگاههای اقتصادی.
- تکنولوژی قدیمی و انرژیبر در صنایع که منجر به بالارفتن قیمت تمامشده در طرحهای سرمایهگذاری میگردد
- بهرهوری پائین در بخش کشاورزی استان.
- ضعف در فرهنگ کار و کارآفرینی.
- تعامل ضعیف دانشگاه با صنعت و مؤثر نبودن اقدامات انجامشده در این مسیر.
- عدم تناسب بین آموزشهای موجود و فضای کسبوکار بهویژه آموزش عالی
- موازی کاری برخی از دستگاههای اجرایی در خصوص اشتغال.
- عدم وجود راهبرد جامع، هماهنگیهای راهبردی و اجرایی بین دستگاهی، وجود دستگاه اجرایی راهبر و پاسخگو و صبر و صرف زمان کافی،
- تعارض اختیارات استانداری با حل بیکاری (سهم ۵ درصدی اعتبارات استانی از مصارف عمومی دولت وجود نگاه متمرکز بر برنامهریزی و بودجهریزی کشور )
- جزیرهای بودن نگاه به اشتغال و پراکندگی اعتبارات اشتغالزایی در میان دستگاههای مختلف بدون وجود ارتباط سیستماتیک بین آنها،
- صرف پرداخت منابع مالی و با بهره اندک بیکاری برطرف نمیشود بلکه یک نگاه منسجم نیاز دارد. ( آموزش، نهادسازی ، تسهیل جستجوی شغل، تأمین مالی، حمایت مالی، بیمه و تأمین اجتماعی و…)
در ادامه دکتر مهرعلی زاده به اهم اقدامات در سه مرحله هماهنگی بین دستگاههای استانی، شهرستانی و رصد و پایش پرداخت و آنها را به شرح زیر برشمرد:
- تشکیل دبیرخانه اشتغال با محوریت معاونت اقتصادی استانداری، اداره کل تعاون کار و رفاه اجتماعی و سازمان برنامهوبودجه استان
- تکمیل و نهایی سازی طرح مطالعاتی دینامیک کسبوکار و شناسایی فرصتها و مزیتهای نسبی استان به تفکیک مناطق و شهرستان
- تشکیل ۱۶ کارگروه تخصصی که درصد زیادی از بخشهای محوری برنامه خود را ارائه دادهاند.
- رستههای منتخب به تفکیک بخشها استان خوزستان مشخصشده است.
- طرحهای مداخلات در بازار کار و توسعه نهادی و مالی استان خوزستان:
- طرحهای کارانه اشتغال جوانان (کاج) : طرح مهارتآموزی در محیط کار واقعی(آموزشهای حین کار)،طرح مشوقهای بیمه کارفرمایی و طرح کارورزی دانشآموختگان دانشگاهی
- طرحهای ظرفیتسازی، توسعه نهادی و کارآفرینی استان خوزستان ( طرح توسعه نهادهای پشتیبان کارآفرینی ، طرح پایش و بهبود نظام کارآفرینی، طرح ملی شتاب دهندگی کسبوکارهای نوآورانه، طرح افزایش انطباق آموزش فنی و حرفهای با نیازهای بازار کار، طرح ملی مدیریت گذار از کلاس تا کار در آموزش عالی، طرح ظرفیتسازی در سمنهای حوزه اشتغال و کارآفرینی و افزایش نقشآفرینی آنها در اجرای برنامهها، طرح نظام تحلیل اطلاعات بازار کار ، طرح اعزام نیروی کار به خارج از کشور ، طرح ساماندهی اشتغال اتباع خارجی، طرح ساماندهی بیمه بیکاری و اشتغال مجدد، طرح روستا-تعاون، طرح معافیت کارگاههای زیر ۵ نفر از شمول قانون تأمین اجتماعی، طرح ظرفیتسازی در نمایندگیهای خارج کشور )
- ۸- اقدام برای تشکیل کارگروه اشتغال شهرستان با حضور نماینده تامالاختیار فرماندار، رئیس اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی، نماینده کانون کارآفرینان
- اقدام برای ایجاد و راهاندازی سایت اشتغال و فراخوان کلیه بیکاران استان
- برنامهریزی برای نشست با بانکها و صندوقهای ضمانت از سرمایهگذاری در استان
- برگزاری جلسه با معاونین فرمانداریها و دبیران رئیس اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی، نماینده کانون کارآفرینان و بخشهای خصوصی برای آگاهسازی در مورد سند اشتغال استان
- برنامهریزی برای حضور در کلیه ۲۷ شهرستان استان و مبادله تفاهمنامه اشتغال با حضور استانداری و فرماندار، نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی هر شهرستان و دیگر مسئولین
- ارزیابی، پایش و ارزشیابی و الزامات اجرای برنامه استان خوزستان: بهمنظور ارتقای اثربخشی طرحهای اشتغالزا، مشخص شدن میزان کارایی و نتایج طرحهای اجرایی و همچنین ارتقاء صحت اجرا و اجتناب از بروز خطا و انحراف الگوی ارزیابی، پایش و ارزشیابی استانداردی برای این برنامه با انجام اقداماتی قبل، حین و پس از اجرای برنامه ازجمله تهیه سیستم اطلاعات مدیریت (MIS)، بازرسیهای فنی/عملیاتی، بررسی پیامدها و نتایج و… طراحی و تدوین خواهد شد.