خورنا -عمل مطالبه گری و نظارت شهروندان و بالاتر از ان اطلاع از راهها و شیوه های ان همچون خونی می ماند که میتواند در شریان توسعه و ابادانی و ریشه کنی فقر و محرومیت در جامعه نقش ایفا نماید و اهمیت مسئله تا جایی است که روی دوم سکه مدیران توانمند و لایق وجود همین شهروندان و نخبگان با روحیه و انگیزه مطالبه گری،پرسشگری و مشارکت جو و با دغدغه احساس مسولیت است.حال این سوال مطرح است که تحقق این امور با چه شیوه ها و روشهایی میسر خواهد بود؟و روش مطلوب کدام است؟
مطالبه گری به طور کلی بر دو شیوه سازماندهی شده ،رسمی و ساختار یافته و بالعکس فردی،غیر رسمی و خود جوشانه صورت می پذیرد.یکی از مهمترین ظرفیتها و کارکردها در این امر رسانه ها می باشند و در انواع شکلهای مختلف ان مثل مطبوعات،سایتها و پایگاههای خبری و تحلیلی ،صدا و سیما و….بروز می یابند.رسانه ها می توانند هم محلی جهت اموزش شهروندی جهت اشنایی با حقوق شهروندی و راهها و شیوه های مطالبه گری باشند و هم خود به تنهایی از ارکان اصلی در این مسیر جهت مبارزه با فقر،فساد و تبعیض در جامعه و چشم ناظر مردم و کارشناسان فن و نخبگان در جهت ارایه راهکارهای کارشناسانه ،پیشگیری و کمک به رفع مشکلات جامعه و بی کفایتی سیستم مدیریتی باشند.
قطعا ادارات خود دارای سیستم نظارتی جهت جلوگیری از ایجاد بی نظمی و بی قانونی و ارتقاء سیستم هستند ولی تا موقعی که شهروندان نتوانند و نخواهند در این مسیر با نظارت و مطالبه گری به کمک سازمانها و ادارات بیایند انها نیز به تنهایی قادر نخواهند بود به شکل مطلوب جلوی کارشکنی ها و نابسامانی ها را گرفته و باعث بهبود و بالا رفتن راندمان کاری خود شوند.مشخص ترین نمونه این شکل مطالبه گری،نظارت و پیگیری شهروندان ،در بازار در جهت رصد قیمت،تخلفات و کاستی ها و اطلاع رسانی به موقع به مقامات مسول جهت بررسی ،پیگیری وهمچنین درخواست پاسخ از انها می باشد که نقش موثری در جلوگیری از تخلفات اقتصادی خواهد داشت و این روش قابل بسط به سایر ادارات و سازمانها ی دخیل در امر خدمت رسانی به مردم مثل شهرداری،بهداشت و درمان ،اموزش و….خواهد بود.مهم این است که مسولین امر باید در این امور مردم را یاری رسان خویش احساس کنند و نه در تقابل و تخاصم،البته به شرط اینکه این گونه حرکتها با رعایت موازین اخلاقی،منطقی و قانونی بوده و مسیر پیگیری را به درستی و بر طبق اطلاعات درست و مستدل انجام دهند.
شیوه دیگر مطالبه گری مردمی ان هم از نوع خودجوشانه و غیررسمی می توان به اتفاق تاخیر پرواز در یکی از فرودگاهها اشاره کرد که پس از اینکه هواپیما به مقصد رسید اکثر مسافران به شکل جمعی حاضر به پیاده شدن نبودند و خواستار احقاق حقوق تضیع شده خود و غرامت بودند که با حضور مسولین مربوطه و عذرخواهی و پرداخت مبلغی به شکل ارام و به دور از تنش دغدغه حقوق تضیع شده رفع گردید.
احزاب و سازمانهای مردم نهاد نوع سازمان یافته،رسمی و تشکیلاتی این حرکت هستند.خصوصا اقشارتحصیلکرده و فرهیخته که درد و دغدغه حقوق شهروندی مغفول مانده و بعضا تضیع شده را دارند با ارایه برنامه و طرح و اهداف مشخص در ابعاد و کارکردهای مختلف مانند اقتصاد،توسعه،اشتغال،عمران ،بهداشت و درمان،اموزش ،محیط زیست ،اسیبهای اجتماعی و….از سازمانهای مرتبط مطالبه گری می کنند و از مسولین خواستار بررسی و پاسخگویی هستند و در چهارچوب تشکلات ان را پیگیری می کنند و به شکل تخصصی و منظم ناظر بر عملکرد انها هستند و تمام این روندها در متون قانون اساسی ،قانون احزاب و انجمن ها و ایین نامه های مرتبط تصریح شده که موفقیت در این امر نیاز به رعایت مفاد ان می باشد.قطعا این روش تشکیلاتی موثرترین و بهترین نمونه از روش ها و شیوه های گوناگون مطالبه گری،نظارت و پرسشگری است که به شکل موثر می تواند در کاهش فقر و محرومیت ،ارتقاء توسعه و ابادانی و رفع مشکلات مختلف جامعه نقش ایفا نماید و این خود نیازمند سازوکار قانونی است.
در پایان باید تاکید کرد که نگاه دولت و مسولین امر نباید به مطالبه گران اجتماعی بالخصوص احزاب و سازمانهای مردم نهاد نگاهی از بالا و به دید افراد و گروههایی منفعت طلب،غیر تخصصی وصرفا طلبکار باشد بلکه باید از ظرفیت انها در جهت کمک و یاری رسانی در اجرای بهتر اهداف،برنامه ها و خدمات مفید و موثر برای جامعه بهره مند شد. همچنین باید اشاره کرد که باتوجه به گستردگی و اهمیت موضوع نیاز به بحثهای جداگانه و کاملتر در باب هر کدام از روشها و شیوه های مطالبه گری شهروندان و اسیب شناسی انها که به مهمترین موارد اشاره گردید، در مجال دیگر ضرورت داشته و به ان پرداخته خواهد شد.

پویان تابناک- فعال اجتماعی